Angstcultuur en cynisme: ambtenaren onder druk gezet door baas

Het gaat vooral om het achterhouden van informatie (34 procent) en aanpassen van rapporten (25 procent). Daardoor kan er onjuiste informatie naar buiten komen of geld verkeerd besteed worden of verspild, geven de ambtenaren aan. De druk om te rommelen komt in de meeste gevallen van de leidinggevende vandaan.

Dilemma

Waarom de ambtenaren erom gevraagd worden, wordt niet duidelijk uit het onderzoek, wel dat het medewerkers voor een dilemma zet. Of, zoals een deelnemer aan het onderzoek het beschrijft: "Door de zaak publiekelijk te maken, schend ik mijn geheimhoudingsplicht. Maar door het niet naar buiten te brengen, krijgt de consument onjuiste informatie."

Ze hebben daar dan ook vaak stress en schuldgevoel over. Ruim de helft van de betrokken ambtenaren zou er psychische klachten aan overhouden. Volgens sommigen heerst er zelfs een angstcultuur en cynisme. "Ik ben het vertrouwen kwijt dat mijn manager achter mij staat als ik anders beslis in een dossier", beschrijft één van de respondenten.

Slechte beoordeling

Uit het onderzoek blijkt ook dat de ambtenaren een hoop verschillende manieren ondervinden waarop zij onder druk worden gezet om het verkeerde te doen. Bijna de helft van de betrokkenen geeft aan dat zij non-verbale intimidatie ondervinden, waarbij je moet denken aan een dreigende werksfeer of de angst om buitengesloten te worden.

Een kwart geeft aan dat het dreigement van een slechte beoordeling als drukmiddel werd gebruikt. Ook dreigend ontslag, overplaatsing en pesterijen werden vaak genoemd.

Vooral bij Justitie en Binnenlandse Zaken

Het probleem speelt vooral bij de ministeries van Justitie en Veiligheid, Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid Welzijn en Sport, waar een op de vijf medewerkers aangeeft weleens onder druk iets te doen wat niet mag. Bij Financiën geven relatief weinig medewerkers aan dat ze weleens onder druk gezet worden: 9 procent.

Opvallend genoeg is er binnen de ministeries wel veel aandacht voor integer handelen, geven de ambtenaren aan. Toch zijn er maar weinig medewerkers die melden dat er iets is gebeurd dat niet in de haak is: zo'n 16 procent.

'Verrassing' voor ministerie

Een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse zaken meldt aan persbureau ANP 'verrast' te zijn door het rapport. Het ministerie doet ook zelf regelmatig onderzoek, waar tot nu toe nog niet zulke hoge cijfers uit zijn gekomen. "We moeten daar iets mee. We gaan de inhoud van dit rapport dan ook verder beoordelen en kijken wat we hieraan kunnen doen.''

FNV pleit voor onafhankelijke vertrouwenspersonen en versterking van het Huis van Klokkenluiders, zodat ambtenaren veilig misstanden kunnen melden.