Handboek Digitale geletterdheid Bron Kennisnet | Stop Pesten NU

084-8340086

Handboek Digitale geletterdheid Bron Kennisnet

Deze publicatie is bedoeld voor iedereen die digitale geletterdheid een vaste plaats in het onderwijs wil geven. In eerste instantie: de schoolleiders en schoolbestuurders in het primair en voortgezet onderwijs. Maar vooral: de kartrekkers binnen scholen die al jarenlang aan de weg timmeren en nieuwe successen willen oogsten. Natuurlijk is de publicatie ook bestemd voor individuele leraren die inspiratie willen opdoen, bijvoorbeeld voor het opzetten van lesprogramma’s. Dit handboek is niet geschreven voor het mbo, maar veel inhoud is ook geschikt voor mbo-docenten, met name voor hen die verantwoordelijk zijn voor digitaal burgerschap.

Wat is digitale geletterdheid?

Volgens SLO en Curriculum.nu is digitale geletterdheid een combinatie van 4 domeinen:

1. Ict-basisvaardigheden
De werking van computers en netwerken begrijpen, kunnen omgaan met verschillende soorten technologieën en de bediening ervan en de mogelijkheden en beperkingen van technologie begrijpen.

2. Informatievaardigheden
Een informatiebehoefte kunnen signaleren en analyseren en op basis hiervan relevante informatie zoeken, selecteren, verwerken en gebruiken.

3. Computational thinking
Problemen op een zodanige manier formuleren dat het mogelijk wordt een computer of ander digitaal gereedschap te gebruiken om het probleem op te lossen.

4. Mediawijsheid
Kennis, vaardigheden en mentaliteit die nodig zijn om bewust, kritisch en actief om te gaan met media.

6 essentiële thema’s

Ter voorbereiding op de ontwikkeling van de kerndoelen digitale geletterdheid, zijn bij Curriculum.nu door een ‘ontwikkelteam digitale geletterdheid’ van leraren en schoolleiders 6 essentiële thema’s benoemd. Deze thema’s vormen de context voor de ontwikkeling van digitale geletterdheid bij leerlingen: 

  1. data en informatie; 
  2. veiligheid en privacy in de digitale wereld; 
  3. de werking en het (creatieve) gebruik van digitale technologie;
  4. digitale communicatie en samenwerking; 
  5. digitaal burgerschap; 
  6. digitale economie. 

Binnen deze thema’s komen volgens Curriculum.nu de 4 domeinen van digitale geletterdheid (informatievaardigheden, mediawijsheid, ict-basisvaardigheden en computational thinking) telkens aan bod. 

Een van de thema’s in bovenstaand rijtje dat – sinds de verschijning van het ‘Handboek digitale geletterdheid’ in 2017 – beduidend meer gewicht heeft gekregen, is de invloed van algoritmisering en het gebruik van data. Denk daarbij onder andere aan big data en profiling (door bedrijfsleven en overheden) 

De essentie van dit soort onderwerpen is: wat gebeurt er met mijn data? Voor leerlingen heeft dat ook meteen al heel praktische implicaties. Ze moeten bijvoorbeeld beslissingen nemen over: 

het landelijk schakelpunt voor gegevensuitwisseling in de zorg (LSP). Wil ik daar wel of niet aan deelnemen?
PSD2: Wil ik mijn bank toestaan mijn betaalgegevens te delen met andere – commerciële – partijen?
het wel of niet delen van locatiegegevens bij het installeren en gebruiken van de CoronaMelder. 

Nieuwe wijsheid

Deze beslissingen vragen om nieuwe wijsheid: je kunnen verhouden tot het dubbele van datagedreven technologieën. Ze vergemakkelijken onze keuzes, helpen bij het aanbieden van inhoud die we leuk vinden of bij het onderhouden van een gezonde leefstijl. Dankzij algoritmen worden zaken overzichtelijker, gemakkelijker, doelmatiger en efficiënter, maar tegelijkertijd perken ze in. Zo volgt u al wandelend via Google Maps de kortste route, terwijl omwegen u misschien wel meer minuten zonneschijn (en extra vitamine D) opleveren. 

Des te belangrijker is het dat leerlingen kritisch en terughoudend kunnen zijn en de wijsheid vergaren om vrije keuzes te kunnen maken, in plaats van klakkeloosde keuzes van technologie te volgen.

Van visie naar praktijk

Hoe vertaalt u een visie op digitale geletterdheid naar de praktijk? Het advies is om niet te wachten tot de kerndoelen klaar zijn. Maak alvast een start. 

Door te vertrekken vanuit een van de 4 domeinen: basisvaardigheden ict, informatievaardigheden, mediawijsheid of computational thinking. 
De essentiële thema’s van het leergebied digitale geletterdheid kunnen ook dienen als leidraad. Bijvoorbeeld door een thema te nemen, zoals ‘de werking en het (creatieve) gebruik van digitale technologie’, en dit langzaam in het kunstonderwijs in te bedden. Of door ‘digitale samenwerking’ te verbinden aan een groepswerkstuk of presentatie. 

“U hoeft niet meteen alles te doen”, aldus Lydwin van Rooyen, vakexpert digitale geletterdheid van SLO en een van de ontwikkelaars van de kerndoelen. “Maar elke stap die u nu al zet is er een in de goede richting.”

Tips

Door onderstaande tips te volgen komt u op het goede spoor voor een integrale implementatie van digitale geletterdheid. U zult merken dat elke tip uitnodigt tot het blijven voeren van gesprekken over een visie op digitale geletterdheid. Door u steeds af te vragen wat elke stap betekent voor uw school, de doelgroep en de onderwijsopdracht, wordt het een traject dat bij u past.

Tips voor de integrale implementatie van digitale geletterdheid:

  1. Zorg voor een stevige basis.
  2. Zoek naar aansluiting bij bestaande vakken.
  3. Prioriteer de relatie met taalvaardigheid.
  4. Besteed voldoende aandacht aan de ontwikkeling van (achtergrond)kennis.
  5. Zet concentratie en aandacht in het juiste perspectief.
  6. Heb oog voor het sociale perspectief.
  7. Zet in op de digitale geletterdheid van de leraar.
  8. Betrek de cirkel van invloed.
  9. Houd digitale geletterdheid en de ict-infrastructuur in balans.

Lees meer op www.kennisnet.nl/publicaties/werken-aan-digitale-geletterdheid-van-visie-naar-praktijk/#downloads

In het handboek wordt deze leidraad uitvoerig behandeld.

Download hier het Handboek Digitale geletterdheid 2021/2022 van Kennisnet

Download hier het Handboek Digitale geletterdheid 2017/2018 van Kennisnet

 

Over de auteur

Remco Pijpers is strategisch adviseur digitale geletterdheid bij Kennisnet en expert op het gebied van jeugd en digitale media.

e-mail: r.pijpers@kennisnet.nl

twitter: @remcopijpers

 

 

Tip van de redactie

Heb je haast? Navigeer dan snel naar:Angela

► Scholen & Professionals Kenniscentrum Pesten in het Onderwijs

► Sportverenigingen Kenniscentrum Pesten in de Sport

► Werkgevers Kenniscentrum Pesten op het WerkJan Joost

► Ouderen Kenniscentrum Pesten in Woonzorgcentra

Tip Stop Pesten Nu

 

Breng snel een bezoekje aan ...

Kenniscentrum (Klassiek) Pesten 

Kenniscentrum Online pesten (cyberpesten)

Kennisbank & Downloadcentrum o.a. Beleid & Factsheets  / Handleidingen / Lesmaterialen Posters / Wetenschappelijke Onderzoeken 

► Ik word gepest, wat kan ik doen

 

 

Stichting Stop Pesten Nu is het enige Erkende Goede Doel tegen Pesten in Nederland!

CBFGoede Doelen NederlandANBIKBUnesco