Pestgedrag komt ook voor bij dieren

Mensen kunnen elkaar bewust het leven zuur maken. Maar hoe zit dat bij dieren? Worden arme, onschuldige dieren op net zo’n wrede manier fysiek en mentaal toegetakeld door hun soortgenoten?

Ja, zegt gedragsbioloog Claudia Vinke van de Universiteit Utrecht. Al is het bij dieren niet makkelijk te bepalen of iets binnen de categorie ‘pesten’ valt, legt ze uit. ‘Bij honden zie je bijvoorbeeld vaak dat de een de ander een duw tegen zijn neus geeft. Zo van: kom dan?’ Maar dit is vooral om te kijken of de ander wil spelen. Echt pesten? Dat is gedrag waarbij agressie komt kijken, zegt Vinke. Of specifieker: agressie met de bedoeling om de ander te benadelen, terwijl die niks misdaan heeft.

Apen zijn de grootste pestkoppen uit het dierenrijk 

Volgens Vinke zijn apen de grootste pestkoppen uit het dierenrijk. ‘Apen kunnen elkaar enorm pesten’, vertelt ze. ‘In de dierentuin van Arnhem hebben we incidenten gehad waarbij mannelijke chimpansees coalities vormen, om samen een ander mannetje te belagen.’ Het zijn vooral de dominante mannetjes met een hoge rang die snode plannetjes smeden om hun ondergeschikten te treiteren en buiten te sluiten.

De makaken, ook een apensoort met een strikte rangorde, zijn al even meedogenloos. Hoe het er bij hen aan toegaat, beschrijft de Italiaanse primatoloog Dario Maestripieri (University of Chicago) in zijn boek Machiavellian Intelligence. Het zwakkere mannetje wordt continu, en zonder enige aanleiding, lastiggevallen, geduwd en gebeten door zijn dominante groepsgenoten. ‘Gewoon om hem eraan te herinneren dat hij goede redenen heeft om bang te zijn’, schrijft Maestripieri.

Mannetjes onderaan de ladder hebben het zwaar 

Het alfamannetje, dat heerst over een stuk of vijftig andere makaken, zorgt door middel van geweld en bedreigingen dat hij de beste slaapplek krijgt, het lekkerste eten en seks met zijn favoriete vrouwtjes.

Voor de mannetjes onderaan de sociale ladder is het afzien. Zij worden verbannen naar de buitenrand van het terrein, waar ze het meest kwetsbaar zijn voor vijanden. Als het etenstijd is, moeten ze wachten tot hun groepsgenoten zijn uitgegeten, om daarna met een beetje geluk wat paar restjes te scoren. 

Pestkoppen krijgen de meeste partners

Gek genoeg, of niet, scoren de pestkoppen de meeste partners. Zowel bij chimpansees als makaken. Dit bevestigt een studie van de Duke University (VS) uit 2014. De onderzoekers bestudeerden de genetische links tussen een groep mannelijke chimpansees en alle jongen die werden geboren tussen 1993 en 2013. De meeste kinderen bleken te zijn verwekt door de dominantste en agressiefste mannetjes.

Volgens Maestripieri is het voor een vrouwtje een strategische zet om met de dominante mannetjes te paren. Zo heeft ze later de grootste kans dat haar jongen goed beschermd worden. Al heeft ze stiekem, als de alfamannetjes niet kijken, ook seks met de apen van een lagere rang, om haar kansen te spreiden.

Zelfs vissen kunnen elkaar pesten 

Ook bij andere diersoorten komt pesterig gedrag voor. Vooral bij diersoorten met een strikte hiërarchie. Bij hyena’s worden ondergeschikten regelmatig lastiggevallen om te laten zien wie de baas is. Meestal is het slachtoffer een mannetje, want onder de hyena’s zijn vrouwen de baas.

Zelfs vissen kunnen pesterig gedrag vertonen. Mannelijke cichliden (baarsachtige vissen) besteden veel tijd aan het in elkaar slaan van andere mannetjes. Dit doen ze door heel hard achter het slachtoffer aan te zwemmen en hem met de neus te stompen. Dat levert ze een hogere plek op in de hiërarchie.

Kippen zoeken gezamenlijk één pispaaltje 

Kippen kunnen het met z’n allen gemunt hebben op één ongelukkige groepsgenoot, vertelt Vinke. Dit werd duidelijk in een experiment waarbij ze een van de kippen markeerde met een blauwe stip. ‘Zodra ik de gekleurde kip losliet bij de anderen, begon de hele groep te kakelen, en gingen ze met z’n allen achter die ene blauwe kip aan.’ Het arme dier werd genadeloos weggepest.

In dit geval is het pesterige gedrag een manier om de stabiliteit van de groep te bewaren, volgens Vinke. Een kip die opeens met een gekke blauwe stip rondloopt, wordt niet meer herkend als een van hen, en moet daarom maar snel weggejaagd worden.

Bron Quest