Pesten is een serieus probleem dat grote gevolgen kan hebben voor kinderen. Gelukkig zijn er effectieve programma’s en lesmaterialen die scholen kunnen inzetten om pesten te voorkomen of aan te pakken. In dit blogartikel bespreek ik enkele van de meest effectieve programma’s, en hoe je als school of docent gebruik kunt maken van deze middelen.
De impact van antipestprogramma’s
Antipestprogramma’s spelen een cruciale rol bij het creëren van een veilige leeromgeving. In Nederland zijn er verschillende programma’s ontwikkeld en beoordeeld op hun effectiviteit. In 2018 werd door een onafhankelijke commissie van deskundigen, in opdracht van het Ministerie van OCW, een aantal programma’s grondig onderzocht. Hierbij werden drie criteria gehanteerd: theoretische onderbouwing, empirische bewijzen en de uitvoeringsvoorwaarden.
Effectieve programma’s
De commissie beoordeelde drie programma’s als effectief:
• KiVa: Dit programma richt zich op kinderen van zeven tot twaalf jaar en legt de nadruk op het versterken van de groepsdynamiek en het bewust maken van leerlingen van hun eigen gedrag.
• PRIMA: Gericht op kinderen van vier tot dertien jaar, biedt PRIMA een geïntegreerde aanpak waarbij leerkrachten een centrale rol spelen in het signaleren en aanpakken van pestgedrag.
• Taakspel: Een programma dat zich richt op gedragsmanagement in de klas door positief gedrag te belonen.
Deze programma’s voldoen aan alle drie de gestelde criteria en worden breed ingezet op basisscholen.
Kansrijke programma’s
Naast de drie effectief bevonden programma’s, zijn er ook tien programma’s die als “kansrijk” zijn aangemerkt. Deze programma’s zijn theoretisch goed onderbouwd en hebben duidelijke richtlijnen voor uitvoering, maar missen nog voldoende empirisch bewijs om als volledig effectief te worden bestempeld. Denk bijvoorbeeld aan De Vreedzame School, Kanjertraining en Alles Kidzzz.
Lesmateriaal voor scholen
Naast antipestprogramma’s zijn er ook tal van lesmaterialen beschikbaar die scholen kunnen inzetten om pesten en online pesten bespreekbaar te maken. Stichting Stop Pesten Nu biedt een uitgebreide verzameling van meer dan 700 gratis lesmaterialen die direct inzetbaar zijn in de klas. Deze materialen zijn geschikt voor verschillende leerstijlen en leeftijden, en helpen docenten om op een creatieve manier het gesprek aan te gaan met leerlingen.
Denk bijvoorbeeld aan posters, oefeningen en gesprekskaarten die specifiek gericht zijn op het bevorderen van een positief schoolklimaat. Scholen kunnen hiermee gedurende het hele schooljaar aandacht blijven besteden aan sociaal-emotionele vaardigheden en groepsvorming.
FAQ: Veelgestelde vragen over antipestprogramma’s
- Wat is het meest effectieve antipestprogramma?
Volgens het onderzoek uit 2018 zijn KiVa, PRIMA en Taakspel de programma’s met de meest solide aanwijzingen voor effectiviteit. Ze zijn gericht op de gehele klas en bieden een brede aanpak voor zowel het voorkomen als het aanpakken van pesten.
- Wat kan een basisschool doen tegen pesten?
Basisscholen zijn wettelijk verplicht om een anti-pestbeleid te voeren, een pestcoördinator aan te stellen en pesten te monitoren. Dit betekent dat scholen niet alleen een beleid op papier moeten hebben, maar dit ook daadwerkelijk moeten uitvoeren. Lesprogramma’s zoals KiVa en PRIMA kunnen hierbij ondersteunen.
- Welke programma’s zijn er voor oudere kinderen?
Voor leerlingen in de brugklas is er bijvoorbeeld het programma Plezier op school, dat effectief is bevonden voor kinderen van elf tot dertien jaar. Daarnaast kunnen middelbare scholen gebruik maken van interventies zoals Alles Kidzzz voor specifieke gedragsproblemen, en programma’s die gericht zijn op weerbaarheid of het versterken van sociale vaardigheden.
Hoe kan een leerkracht pesten herkennen?
Pesten gebeurt vaak stiekem, buiten het zicht van de leerkracht. Signalen zoals laag welbevinden, ‘kleefgedrag’ en herhaaldelijke ruzies kunnen duiden op pestgedrag. Speciaal voor leerkrachten zijn er signaalkaarten ontwikkeld die helpen om deze subtiele signalen te herkennen.
Conclusie
Pesten is een complex probleem, maar met de juiste programma’s en lesmaterialen kan iedere school een veilige leeromgeving creëren. Het is belangrijk om als school en leerkracht bewust om te gaan met signalen van pesten en een preventieve aanpak te hanteren. Door gebruik te maken van bewezen effectieve programma’s zoals KiVa en PRIMA, en door aandacht te besteden aan een positief schoolklimaat, kunnen we samen werken aan een veilige toekomst voor alle kinderen.
Wil je meer weten over hoe je met jouw school aan de slag kunt gaan met antipestprogramma’s? Bekijk dan de informatie van Stichting Stop Pesten Nu of neem contact op met een antipestcoördinator. Samen maken we een verschil!
Dit blogartikel is geschreven door Patricia Bolwerk, directeur en oprichter van Stichting Stop Pesten Nu. Patricia heeft meer dan twaalf jaar ervaring in het vergroten van bewustwording en het voorkomen van pesten in het onderwijs en op de werkvloer.