Veiligheidsplan voor scholen: Werken aan een sociaal veilig klimaat

Een sociaal veilig schoolklimaat creëren: Hoe doe je dat?

Elke onderwijsprofessional streeft naar een omgeving waar leerlingen zich prettig voelen en zich veilig kunnen ontwikkelen. Sociale veiligheid is een gedeelde verantwoordelijkheid die verder gaat dan het oplossen van incidenten. Het is essentieel om een cultuur te creëren waarin iedereen – leraren, leerlingen, conciërges en zelfs ondersteunend personeel – actief bijdraagt aan een veilig klimaat.

Hieronder beschrijven we de belangrijkste onderdelen van een effectief veiligheidsplan, gebaseerd op het denkmodel ‘Het Raderwerk’.

Wat is sociale veiligheid?

Sociale veiligheid betekent een positieve schoolomgeving bevorderen en grensoverschrijdend gedrag tijdig signaleren en aanpakken. Dit gaat verder dan het enkel vermijden van conflicten; het is een proactieve benadering om een cultuur van respect, dialoog en begrip te stimuleren. Een veilige school is een plek waar leerlingen zich durven uitspreken, fouten mogen maken en leren van verschillende perspectieven.

Het raderwerk: zes samenhangende bouwstenen

1. Visie en waarden formuleren
   Een duidelijk geformuleerde visie geeft richting aan het pedagogisch handelen. Stel gezamenlijk een visie op waarin waarden als respect, gelijkwaardigheid en veiligheid centraal staan. Maak deze waarden leidend voor het gedrag van iedereen binnen de school. 
    
2. Inzicht krijgen in veiligheidsbeleving
   Gebruik monitoring om de veiligheidsbeleving van leerlingen, personeel en ouders in kaart te brengen. Analyseer deze gegevens om te zien waar de grootste knelpunten zitten en pas het beleid aan waar nodig.
    
3. Voorwaarden scheppen voor een veilig klimaat
   Zorg ervoor dat processen duidelijk omschreven zijn en dat iedereen weet waar hij met een signaal terechtkan. Dit helpt leraren om aandacht te besteden aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen naast hun reguliere vakken.
    
4. Pedagogisch handelen van leraren
   Leraren moeten weten hoe ze effectief kunnen signaleren, interveniëren en communiceren. Dit vraagt om vaardigheden en duidelijke afspraken over gewenst en ongewenst gedrag. Besteed hier systematisch aandacht aan, en bied training aan waar nodig.
    
5. Preventieve activiteiten plannen
   Voorkom incidenten door te investeren in programma’s en activiteiten die veilig gedrag stimuleren. Denk aan voorlichtingen, workshops en gezamenlijke projecten die positieve sociale interacties bevorderen.
    
6.  Signaleren en effectief handelen bij incidenten
   Stel protocollen op waarin beschreven staat hoe medewerkers moeten handelen bij grensoverschrijdend gedrag. Dit zorgt voor duidelijkheid in moeilijke situaties en draagt bij aan een consistente aanpak.

Het belang van een digitaal veiligheidsplan (DVP)

Het Digitaal Veiligheidsplan helpt scholen om hun visie en aanpak concreet vast te leggen en te monitoren. Het DVP ondersteunt scholen om structureel aandacht te besteden aan sociale veiligheid en biedt de mogelijkheid om blinde vlekken te identificeren en aan te pakken.

Drie doelen van het DVP:

1. Visie en afspraken vastleggen
   Documenteer duidelijke afspraken en protocollen op basis van de gezamenlijke visie.
    
2. Richting en houvast bieden
   Zorg dat iedereen binnen de school weet hoe te handelen bij grensoverschrijdend gedrag.
    
3. Verantwoording afleggen
   Toon de inspanningen naar interne en externe belanghebbenden, zoals leerlingen, ouders en de onderwijsinspectie.

Stap voor stap naar een sociaal veilig klimaat

Het ontwikkelen van een sociaal veiligheidsbeleid vraagt om realistische doelen. Start met acties die dichtbij de huidige praktijk liggen en bouw deze geleidelijk uit. Betrek het hele team bij het proces om een breed gedragen beleid te creëren.

Veelgestelde vragen (FAQ)

• Hoe creëer je een sociaal veilig klimaat op school?
  Een sociaal veilig klimaat begint met een gezamenlijke visie, monitoring van de veiligheidsbeleving en duidelijke afspraken. Zorg dat iedereen op de hoogte is van de protocollen en investeer in trainingen voor leraren.
   
• Waarom is een digitaal veiligheidsplan belangrijk?
  Het DVP zorgt voor overzicht en consistentie. Het helpt om acties en protocollen duidelijk vast te leggen en geeft inzicht in blinde vlekken binnen het schoolbeleid.
   
• Welke rol speelt de schoolleider in sociale veiligheid?
  De schoolleider heeft de taak om de visie te formuleren en uit te dragen, de uitvoering te coördineren en het team te ondersteunen in het toepassen van het beleid.

Pesten kan op veel plekken voorkomen: op school, in de sport, op het werk of zelfs in woonzorgcentra. Daarom is het belangrijk dat je als professional, ouder of betrokkenen weet hoe je pesten kunt herkennen en aanpakken. Stichting Stop Pesten Nu biedt uitgebreide informatie per doelgroep om jou te helpen een veilige omgeving te creëren. Benieuwd hoe jij het verschil kunt maken?