Nieuwe vorm van identiteitsfraude rukt op: 'Foto's verschijnen op pornosite’

Op het steeds populairder wordende online platform OnlyFans kunnen gebruikers tegen een maandelijks bedrag exclusieve (naakte) content zien van hun favoriete sterren of vrienden. Met dank aan bekendheden als Levy van Wilgen (die 100.000 euro per maand verdient) en voormalig GTST-acteur Ferry Doedens is de hype van OnlyFans sinds kort over gewaaid naar Nederland. Internetcriminelen hebben dit door en proberen uit het succes een slaatje te slaan door van een gebruiker met veel volgers een fake-account aan te maken met precies dezelfde foto’s, maar met slechts een subtiele verandering in de profielnaam.

De oplichter stuurt na het aanmaken van het nepaccount alle volgers van het originele account een vriendschapsverzoek en blokkeert vervolgens de eigenaar van het originele account, zodat die niet meer weet dat het bestaat. In de biografie linkt de oplichter door naar een scamsite van OnlyFans, in de hoop geld uit de zakken van volgers te kloppen. De valse OnlyFans-pagina belooft exclusieve content zoals erotisch getinte video’s en persoonlijk contact, maar mensen die zich abonneren, krijgen helemaal niet te zien wat ze willen zien. Sterker nog, ze lopen het risico al hun spaargeld kwijt te raken.

Het gaat hier om een zeer geraffineerde vorm van oplichting, bevestigt Patricia Bolwerk, directeur-bestuurder van Stop Pesten Nu. Zij maakt zich ernstig zorgen om deze volgens haar oprukkende vorm van identiteitsfraude, genaamd catfishing: iemand die zich online als een ander voordoet. ,,Catfish is een van de vormen die al langere tijd speelt. We zien het nu ook steeds vaker via datingsites”, aldus Bolwerk. Zij ziet, op basis van gesprekken met slachtoffers, dat er de laatste tijd met regelmaat video’s en foto’s uit beschermde cloud-omgevingen worden geplukt die vervolgens op een pornosite verschijnen. ,,Dit is onze ambassadrice onlangs nog overkomen.”

Op Instagram focust de oplichter zich allang niet meer alleen op bekende artiesten of acteurs. Zo hoorde de 21-jarige Job uit Gouda via vrienden dat er op het platform een nepaccount van hem rondging. Het account beloofde erotisch getint materiaal en verwees zijn vrienden en kennissen door naar OnlyFans. ,,Ik kon er zelf niks meer aan doen, want de oplichter had mij geblokkeerd”, vertelt de afgestudeerd architectuurstudent. ,,Ik kon hem dus niet meer rapporteren en was daardoor afhankelijk van vrienden. Zij hadden gelukkig snel door dat het nep was.”

Ook slachtoffer van oplichters die aan de haal zijn gegaan met je foto’s? Laat van je horen via sebastiaan.quekel@persgroep.net

Aangifte heeft Job, zoals velen met hem, niet gedaan. Hij kon er ergens wel om lachen, maar maakte zich wel zorgen om reacties vanuit zijn familie. ,,De meeste mensen van mijn leeftijd kunnen wel zien dat het niet echt is, maar wat als die oplichters mijn familieleden gaan uitnodigen? Wat moeten die wel niet denken? In de familie-app heb ik dus maar verteld dat er een raar account van mij rondging. Daarna heb ik het op z’n beloop gelaten. Je kan er allemaal moeilijk over gaan doen, maar dit overkomt zó veel mensen.”

Criminelen raken met deze vorm van oplichting twee doelgroepen: de gebruiker die overgaat tot de betaling, en de persoon van wie ze denken filmpjes te kopen. ,,We zien al langer dat jongeren op Instagram afgeperst en opgelicht worden met naaktfoto’s, maar deze specifieke combinatie van Instagram en OnlyFans is voor ons nieuw”, zegt Simone Belt, voorlichtingsmedewerker bij Helpwanted, online meldpunt voor seksueel misbruik. ,,Het is iets waar we de komende tijd absoluut scherp op moeten zijn. Dit kan voor beide groepen hele vervelende gevolgen hebben. Voor de één gaat het om de reputatie. We kunnen ons voorstellen dat iemand het helemaal niet leuk vindt om afgeschilderd te worden als iemand die tegen betaling erotische video’s deelt.”

Voor de ander gaat het om de gebruiker die over is gegaan tot betaling. ,,Hier spelen niet alleen de financiële gevolgen een rol, maar ook schaamte. Want opeens moet je tegen de politie of je ouders vertellen dat je van plan was om te betalen voor een erotisch getint filmpje. Daar is natuurlijk niks mis mee, want dat is van alle tijden, maar lang niet iedereen durft daarover te praten, bijvoorbeeld jongens die nog in de kast zitten. Voor hen is het een extra drempel om zoiets toe te geven.”

Helpwanted.nl is een online meldpunt waarbij jongeren en ouders terecht kunnen die slachtoffer zijn geworden van seksueel misbruik via sociale media. De organisatie helpt bij het doen van aangifte en geeft advies bij identiteitsdiefstal. Zodra iemand onder jouw naam seksueel getinte foto’s verspreidt, is het belangrijk om zo veel mogelijk bewijs te verzamelen in de vorm van screenshots en internetlinks. Ook moet je zo snel mogelijk melding maken bij de site waar het nepprofiel is verschenen en moet je alle contacten met de fraudeur verbreken, adviseert Simone Belt.

Volgens Stop Pesten Nu is deze vorm van identiteitsfraude niet alleen uit de Verenigde Staten komen overwaaien. ,,Wij zien dat er de laatste jaren heel veel datingfraudeurs actief zijn, voornamelijk uit landen als Nigeria. Nu de meeste mensen thuiswerken als gevolg van het coronavirus, neemt de identiteitsfraude in omvang toe en worden oplichters steeds vindingrijker. Je kan het zo gek niet bedenken of er kruipt weer een nieuwe vorm van fraude de online wereld binnen. Oplichters merken dat dit een makkelijke manier is om geld te verdienen.”

Instagram zegt de veiligheid van de gebruikers ‘zeer serieus’ te nemen. ,,Het is voor ons erg belangrijk dat mensen op Instagram weten dat ze contact hebben met de authentieke versie van iemand die ze volgen of bewonderen, inclusief publieke figuren, merken en entiteiten”, laat een woordvoerder in een reactie weten. ,,We hebben verschillende maatregelen getroffen om de authenticiteit van accounts te waarborgen, inclusief verificatie en het vinden en verwijderen van accounts die zich voordoen als anderen.”

Binnen Instagram is een team aan experts dagelijks bezig om frauduleuze accounts op te sporen en uit te schakelen. ,,Wanneer iemand een account vindt waarvan hij denkt dat het de identiteit van hemzelf of iemand anders nabootst, kan hij dit aan ons melden in de app of via ons Helpcentrum.” Iedere melding is anoniem. Het account dat je rapporteert, krijgt niet te zien wie het heeft gerapporteerd.

Bij het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude en -fouten (CMI) kwamen vorig jaar 110 serieuze meldingen van identiteitsfraude binnen waarbij Instagram een rol speelde. ,,Dit zijn dan onder andere meldingen over het hacken van accounts of dat er valse social media-accounts zijn aangemaakt met foto’s en andere persoonsgegevens van melders”, legt woordvoerder Emile Vaessen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties uit. ,,Het afsluiten van fake-abonnementen op sites als OnlyFans, na het hacken of klonen van een social media-account was ons nog niet bekend.”

De Consumentenbond adviseert bij identiteitsfraude om direct aangifte te doen en meteen alle bankpasjes en creditcards tijdelijk te blokkeren. ,,Identiteitsdiefstal met een vals of gehackt profiel op sociale media kan tot fraude leiden. Een crimineel kan een downloadlinkje naar kwaadaardige software twitteren vanuit het profiel van een ander”, meldt de Consumentenbond. ,,Een andere vervelende vorm van identiteitsdiefstal is de reputatie van iemand besmeuren door uit zijn naam op sociale media allerlei zaken de wereld in te slingeren. Van zulke ‘grappenmakers’ kunnen volwassenen maar ook kinderen slachtoffer worden.”

De politie heeft geen cijfers paraat over deze vorm van internetoplichting.