In Nederland bestaan enkele erkende interventies die (mede) gericht zijn op pesten of gepest worden.
De hieronder genoemde interventies zijn beschreven in de databank Effectieve Jeugdinterventies. In deze databank zijn interventies opgenomen die op zijn minst goed onderbouwd zijn en door een onafhankelijke erkenningscommissie zijn erkend.
Interventies
Er zijn verschillende interventies ontwikkeld om pesten te beperken, zowel binnen als buiten de schoolse context. De interventies verschillen in reikwijdte en aanpak.
Voor het primair onderwijs zijn er interventies die zich vooral richten op het beperken van pesten door beïnvloeding van het groepsproces en het bevorderen van zelfredzaamheid bij kinderen (PRIMA).
Andere interventies richten zich alleen op het positief bekrachtigen van gewenst gedrag (Taakspel). En sommige interventies hebben een bredere focus waarbij ze zowel pesten proberen te beperken, als positieve groepsvorming en de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen te stimuleren (KiVa).
Ook zijn er programma’s die zich primair richten op positieve omgang en het stimuleren van de sociaal-emotionele ontwikkeling (Vreedzame school, Kanjertraining).
Interventies binnen het primair onderwijs
Binnen het primair onderwijs blijken schoolbrede interventies het meest effectief om pesten aan te pakken. Interventies die intensiever zijn en breed gedragen worden in de school zijn effectiever dan kortdurende interventies. Het kost namelijk tijd een positieve groep te creëren en dit vraagt blijvende aandacht.
Onderzoek laat zien dat sommige anti-pestinterventies negatieve gevolgen hebben, of dat interventies alleen werken als ze goed worden geïmplementeerd en uitgevoerd. Er geldt dus niet; baat het niet, dan schaadt het niet.
In 2018 is een onderzoek afgerond naar de effectiviteit van een aantal goed onderbouwde interventies binnen scholen in Nederland. Er zijn er drie effectief bevonden, namelijk KiVA, PRIMA en Taakspel, mits de interventies goed worden geïmplementeerd en uitgevoerd. Kanjertraining bleek alleen effectief in klassen waar veel problemen waren.
Interventies buiten de groep
Schoolbrede interventies kunnen pesten aanzienlijk verminderen, maar uit onderzoek blijkt dat een kleine groep kinderen pesten blijft ervaren. Sommige kinderen kunnen daarom gebaat zijn bij een intensievere interventie buiten de groep.
Hierbij kan gedacht worden aan psycho-educatie, sociaal-emotionele vaardigheidstrainingen, sociale-communicatietrainingen of cognitieve gedragstherapie. Dit kan kinderen die gepest worden helpen om beter inzicht te krijgen in zichzelf, weerbaarder te worden of negatieve gedachten te doorbreken.
Voor kinderen die gepest worden, zijn verschillende interventies ontwikkeld:
Het programma Plezier op School is ontwikkeld om kinderen met meer zelfvertrouwen en sociaal-emotionele vaardigheden de overgang van primair naar voortgezet onderwijs te laten maken.
Interventies voor pesters
Voor kinderen die pesten zijn er ook geïndiceerde trainingen zoals het effectief bevonden Alles Kidzzz, waarbij kinderen leren emoties te reguleren, prosocialer op anderen te reageren en te werken aan sociale cognitie.
Bij dergelijke trainingen is het belangrijk dat nieuwe inzichten en vaardigheden worden geoefend en toegepast in het sociale leven van kinderen: de vertaalslag van de nieuwe kennis en vaardigheden naar het echte sociale leven van het kind moet worden gewaarborgd.
Daarnaast is het belangrijk dat ook het groepsproces aandacht krijgt. Als de groep niet verandert, is er een grotere kans dat een kind nieuw geleerde kennis en vaardigheden moeilijk toe kan passen in de groep en terugvalt in het oude gedrag.
Interventies binnen het voortgezet onderwijs
Binnen het voortgezet onderwijs zijn er universele interventies die het inzicht van kinderen in gedachten, emoties en gedrag bevorderen om daarmee prosociaal gedrag te bemoedigen en probleemgedrag zoals pesten te beperken:
Ook zijn er interventies die een positief groepsklimaat bevorderen:
De laatste interventie richt zich specifiek op digitaal pesten.
Tot slot zijn er programma’s die zich richten op het monitoren, begrenzen en bestraffen van probleemgedrag, waaronder pesten, en het positief bekrachtigen van gewenst gedrag waarbij ouders worden betrokken in de aanpak (School-Wide Positive Behavior Support).
De genoemde interventies voor voortgezet onderwijs zijn opgenomen in de databank effectieve interventies omdat ze goed onderbouwd of effectief zijn volgens eerste aanwijzingen, maar er is nog wel onderzoek nodig naar de effectiviteit ervan.
Meer informatie
- De databank effectieve jeugdinterventies: voor meer interventies tegen pesten.
- Het rapport van hoogleraar Orobio de Castro: over wat werkt tegen pesten.
- De erkenningsprocedure van een interventie: Wat komt er allemaal bij kijken?
- De Jeugdgezondheidszorg-richtlijn Pesten: voor handelingsadvies bij pestsituaties.
Bron NJI (Nederlands Jeugd Instituut)