Landelijke Dag tegen Pesten

• “Pesten is goed voor je karaktervorming en helpt je om je uit moeilijke situaties te redden”. 
  • NEE! Van systematisch gepest worden leer je niets. Hoewel het belangrijk is dat kinderen leren omgaan met tegenslagen en moeilijke situaties – die horen immers bij het leven – is het onwaarschijnlijk dat pesten hen weerbaarder maakt. Het eerder genoemde machtsverschil maakt het voor het slachtoffer heel lastig om zichzelf te verdedigen. Daarnaast is een ander kenmerk van pesten dat het keer op keer tegen dezelfde persoon gericht is. 
     
• “Als je gepest wordt, moet je juist leren om van je af te bijten”. 
   
  • NEE! Pesten is altijd meer tegen éen - met een ongelijke macht - Dat kan je NIET in je eentje oplossen!
     
• “Ik ben vroeger op school ook gepest, maar dat heeft geen enkele invloed op me gehad”.
   
  • Dan ben je hoogstwaarschijnlijk NOOIT ECHT GEPEST zeggen onderzoekers. Er is sprake van pesten als aan deze criteria wordt voldaan: ‘Iemand wordt gepest wanneer hij of zij herhaaldelijk en langdurig (3 maanden of langer) wordt blootgesteld aan negatieve handelingen door één of meer personen’.

•  “Pesters zijn heel impulsief en onzeker”

  • Onderzoek laat zien dat veel pesters heel bewust te werk gaan. Een van de belangrijkste redenen om te pesten is dat kinderen een hogere sociale status willen. Daarbij kiezen pesters heel strategisch een slachtoffer uit: iemand die zich moeilijk kan verdedigen en die ook niet veel vrienden heeft. Zo kunnen zij zonder al te veel tegenstribbeling hun gang gaan.

• “De pester moet gewoon flink gestraft worden!”

  • 

    Uit onderzoeken blijkt dat het pesten vaak juist nog erger wordt als de pesters flink gestraft worden. Pesters die ondanks allerlei straffen toch nog doorgaan met pesten worden mogelijk nóg cooler gevonden. 

• “Je moet de pester gewoon een klap verkopen, dan stopt het pesten wel!”

  • Dit goedbedoelde advies zet meestal geen zoden aan de dijk. Volgens de Zweedse onderzoeker Olweus is een belangrijk kenmerk van pesten dat er een machtsverschil tussen de pester en het slachtoffer is. Dit betekent dat de pester fysiek sterker is of bijvoorbeeld meer vrienden heeft dan het slachtoffer. Dit maakt het voor slachtoffers bijzonder lastig en soms zelfs ronduit onveilig om terug te slaan.

• “Oh, maar hij wordt niet ‘echt’ gepest!”

  • Het is erg lastig om te bepalen of kinderen ‘echt’ gepest worden. Pesters gedragen zich strategisch en pesten alleen als volwassenen, zoals ouders, er niet bij zijn. Vooral subtiele vormen van pesten zijn voor buitenstaanders moeilijk te detecteren. Daarnaast houden kinderen die gepest worden dit vaak voor zichzelf omdat ze zich schamen of bang zijn voor represailles van de pesters. Het kan daardoor heel lastig zijn om te bepalen of iemand echt gepest wordt, en al helemaal als de betrokkenen (pester, slachtoffer, leerkracht en klasgenoten) allemaal wat anders zeggen. 

• Als je in groep 7 en 8 of op de middelbare school hulp vroeg bij een leerkracht omdat je gepest werd en zij zeiden:  "Kom op zeg, pesten is een kleuterding! Je bent nu oud en wijs genoeg om het zelf op te moeten kunnen lossen'. 
  • NEE! Uit onderzoeken blijkt dat je pesten niet in je eentje kan oplossen! Bovendien laten de cijfers van pesten zien dat er door volwassenen het meest wordt gepest

 

Wat kan ik/jij doen?

Als jij zegt: Ik STOP pesten nu! dan betekent dit niet dat je er altijd tussen moet springen. Het is altijd van belang dat je eerst kijkt of het veilig is om te reageren. Is het niet veilig, probeer dan hulp te zoeken of halen (ouders, opvoeders, vrienden, collega's) of houdt het slachtoffer in de gaten en vang hem/haar op zodra je kunt. Een kleine glimlach, een helpende hand betekent zoveel voor een slachtoffer, je voelt je dan niet helemaal alleen meer staan. Ookal is het probleem dan nog niet direct opgelost, het is dan in ieder geval een klein begin.

Een begin naar een oplossing waar pesten wordt gestopt. Jij kan het verschil maken. Dus kom in actie en zeg tegen jezelf: Ik STOP pesten nu! 
 

Ik twijfel soms is het pesten ja of nee? 

Ik twijfel ja/nee ...
Je twijfelt doordat je van binnen een onprettig gevoel krijgt, je ziet dingen waarvan je denkt dit vind ik niet leuk of dit ziet er niet fijn uit. Daar komt onze twijfel vandaan, wij vragen ons op dat moment af klopt het wat er gebeurd. Eigenlijk alleen al het feit dat wij hierover twijfelen zegt ons dan dat wij iets signaleren wat wij niet fijn vinden en als je iets niet fijn vindt dan is het antwoord: ja dit is pesten

Want als iedereen het nu leuk zou vinden en iedereen geniet, en om de beurt maken jullie grappen over elkaar dan voelt de sfeer en alles goed en voelt alles fijn en dan is het plagen.

 

Als ik het grappig bedoel, is dit dan pesten?

De ontvanger bepaalt of het plagen of pesten is. Dus ook al zou ik iets nog zo grappig hebben bedoeld als diegene waar ik dit tegen zeg dit niet leuk vindt dan heb ik hem of haar gepest.

 

​Wij zeggen 'Stop Pesten Nu'! Wat doe jij? 

• Jij hebt de keuze om te stoppen met pesten.
• Jij hebt de keuze niet mee te lopen.
• Jij hebt de keuze door er iets van te zeggen als je het ziet gebeuren.
• Jij hebt de keuze om iemand te helpen die gepest wordt.
• Jij hebt de keuze om in te grijpen als je ziet dat het gaat om een situatie om meerdere personen/kinderen tegen één zijn.
• Jij hebt de keuze als je iemand in de pauzes altijd alleen ziet zitten door erbij te gaan zitten, met hem of haar te gaan praten of in gesprek te gaan.
• Jij hebt de keuze om andere kinderen/personen te laten zien dat het echt niet cool is om te pesten.
• Jij hebt de keuze door niet langer weg te kijken als je ziet dat er gepest wordt.
• Jij hebt de keuze te melden dat iemand in jouw team/klas gepest wordt en hulp voor die persoon te zoeken.

Kortom ...

Jij hebt de keuze! Zeg ook: Ik STOP pesten nu!

 

Behandel iedereen met respect! 

• Stop & denk na voordat je zegt of doet iets dat iemand zou kunnen kwetsen.
• Voordat je iets zegt kan je aan jezelf vragen: Hoe zou ik het vinden als iemand dit tegen mij of mijn beste vriend/vriendin zegt? Als jij of jouw vriend/vriendin dit niet leuk zouden vinden dan weet je zeker dat iemand anders dit ook niet leuk vindt.
• Wees aardig voor elkaar
• Als je niks aardigs weet te zeggen, zeg dan liever niks
• Als je merkt dat jij gemeen wil gaan doen naar iemand, zorg voor leuke afleiding bij jezelf: Een spelletje spelen, TV kijken, of praten met een vriend.
• Praat met een volwassene die jij vertrouwt. Vraag hulp om op leuke manieren vrienden te maken of anderen te helpen.
• Iedereen is anders. Niemand is beter of slechter, gewoon anders.
• Als je denkt dat je iemand in het verleden hebt gepest biedt dan je excuses aan. Hierdoor gaat gaat de pijn van de ander niet weg maar het is wel fijn om te horen als je pester nu snapt dat het niet goed was om je te pesten.
• Voor een pestkop is dit goed om te weten: Als je iemand pest dan zegt dit alleen iets over jou! "Wie/wat je pest ben je zelf". Het zegt nooit iets over diegene die jij pest. 

 

Family 7 - TV programma 'Uitgelicht' 19 april 2021 - Patricia Bolwerk over het pesten onder ouderen

Klik op de afbeelding of klik op deze link om de video te bekijken

Leren omgaan met pesten

Pesten komt dus voor op scholen, op de werkvloer, binnen sportclubs en bejaardentehuizen, eigenlijk overal waar groepen mensen elkaar tegenkomen. Grenzen worden verkend, verlegd en overschreden. Hoewel pesten dus geenszins is voorbehouden aan kinderen, is de school vaak wel een van de eerste plaatsen waar mensen structureel met pesten in aanraking komen. En dus ook de plaats waar ze zouden kunnen leren om ermee om te gaan. Marije van de Sande, adviseur pesten bij stichting School & Veiligheid: “Het is goed om kinderen te leren hoe dat werkt. Het mag best schuren, maar er zijn ook veel situaties waarin het escaleert en kinderen stelselmatig worden gepest; dat is niet acceptabel.”

Als adviseur ondersteunt Van de Sande scholen bij het bevorderen van sociale veiligheid en sociaal gedrag en het tegengaan van grensoverschrijdend en ongewenst gedrag, waar volgens de website van School & Veiligheid onder meer pesten, agressie, geweld, discriminatie, racisme en seksuele intimidatie onder vallen. Maar wanneer is iets nu pesten, en wanneer agressie? Is daar een onderscheid in te maken? Van de Sande: “Het is soms heel lastig te bepalen waar de scheidslijn ligt, en in de praktijk is dat ook niet heel relevant. Het gaat erom dat je ziet, herkent en erkent dat er iets gebeurt dat over een grens heengaat, en dan ingrijpt.”

Verschil tussen pesten en plagen

Scholenadviseur Van de Sande en Stop Pesten NU-directeur Bolwerk hanteren allebei een helder onderscheid tussen plagen en pesten. Dat komt neer op de volgende zes kenmerken: plagen is kortdurend, pesten gebeurt langdurig (maandenlang) en regelmatig (meerdere keren per week); plagen vindt plaats op voet van gelijkwaardigheid, bij pesten is de pestkop de baas; plagen gaat heen en weer, pesten gaat altijd één kant op, met meestal hetzelfde slachtoffer; plagen is voor de lol, pesten is gemeen bedoeld; bij plagen kan je het zeggen als je het niet leuk vindt, pesten is moeilijker te stoppen; en plagen is doorgaans voor iedereen leuk, terwijl pesten voor het slachtoffer zeker niet leuk is. Maar zoals dit lijstje al laat zien; veel is afhankelijk van persoonlijke interpretatie – wat de een als plagen bedoelt, kan de ander als pesten ervaren. Marije van de Sande: “Het gaat er altijd om hoe degene die het ondergaat het ervaart. Het is niet aan een ander om te zeggen dat het wel meevalt.”

Een bijkomend probleem bij pesten is dat slachtoffers soms ontkennen dat ze gepest worden. Of ze laten niet merken dat ze het pestgedrag vervelend vinden. Patricia Bolwerk komt dat regelmatig tegen in haar praktijk als coach en trainer. Bijvoorbeeld bij een bedrijf waar zij was ingehuurd om iets te doen aan de verziekte sfeer: “Daar werd voor één iemand geen koffie gehaald, maar toen ik hem vroeg hoe het kwam dat hij geen drinken had, zei hij dat hij geen dorst had. Daardoor kon ik niks doen. Gepesten moeten het ook aangeven dat ze iets niet leuk vinden, anders kan je het ook niet goed voor ze opnemen.”

Veel slachtoffers, weinig daders?

Er is doorgaans veel aandacht voor slachtoffers van pesten. Terecht, want zij ondervinden soms levenslange schade van pesten. In 2014 kwamen onderzoekers van de Universiteit Leiden zelfs tot de conclusie dat pesten een risicofactor is voor zelfdoding – en in het bijzonder cyberpesten, omdat dat niet ophoudt als je thuis bent. Patricia Bolwerk: “Cyberpesten is veel laagdrempeliger, dat zeggen leerlingen zelf ook: je hoeft iemand niet in zijn gezicht aan te kijken en te zien wat voor verdriet je iemand daarmee doet.”

Hoe groot de gevolgen van pesten kunnen zijn, blijkt bijvoorbeeld uit het in de media breed uitgemeten verhaal van de 15-jarige Limburgse jongen Tharukshan Selvam, die in 2017 naar verluidt door pesten overging tot zelfdoding. Marije van de Sande kent dat soort verhalen, maar wil geen uitspraken doen over specifieke voorbeelden. “We proberen daar heel voorzichtig in te zijn, omdat je nooit weet wat er nog meer speelt, in gezin, karakter of aanleg. Maar het kan wel degelijk zo zijn dat pesten het laatste zetje geeft.”

De verhalen van de daders, de pestkoppen, worden veel minder vaak belicht in de media. Terwijl er toch veel pesters zouden moeten rondlopen, afgaande op het aantal slachtoffers. Patricia Bolwerk merkt het ook op ouderavonden; toegeven dat je pest (of dat je zoon of dochter dat doet) is een taboe: “Als ik vraag wie er een kind heeft dat weleens gepest is gaan er altijd wel een paar handen omhoog. Maar als ik vraag, en wie heeft een pester, dan is dat misschien één op de vijftig.”

Pesters willen niet per se pesten

Zowel Bolwerk als Marije van de Sande pleiten er dan ook voor om pesten bespreekbaarder te maken, ook voor pesters. Beide experts zijn het erover eens dat pesten geen individueel probleem is, een verhaal van één gemene pestkop waar iets aan gedaan moet worden, maar altijd binnen de context van een groep gezien moet worden. Van de Sande: “Pesten is een groepsprobleem: binnen de groep is iets aan de hand waardoor iemand behoefte voelt om te pesten, een pester voelt zichzelf niet veilig. Pesters zitten er vaak helemaal niet op te wachten om iemand te pesten.”

Patricia Bolwerk ziet groepsdruk als de allergrootste factor bij pesten; mensen – en zeker kinderen – doen veel om bij de ‘coole groep’ te horen. Ook op het werk kan dat spelen, zelfs bij leidinggevenden. “Er zijn best wat managers die graag populair willen zijn bij hun team, en die daarom pesten. Iemand negeren, standaard niet reageren op mailtjes, altijd pas op het laatste moment laten weten of een vakantieaanvraag wordt goedgekeurd, mensen in onzekerheid houden over hun contractverlenging; de verschijningsvorm verschilt van de lagere school, maar de motieven zijn hetzelfde.”

Waarom pesten mensen?

Wat die motieven dan precies zijn? Het Hollywoodverhaal waarin een pester altijd eigenlijk zelf bang en onzeker is, is volgens beide experts niet uit de lucht gegrepen. Pesten is een negatieve manier van aandacht vragen, vaak vanuit een gebrek aan zelfvertrouwen. Het is een manier voor de pester om zichzelf staande te houden in een groep. Niet voor niets gaan slachtoffers van pesten later vaak zelf ook pesten. Patricia Bolwerk: “Proactief pesten is dat; als ik het zelf doe weet ik in ieder geval dat ík niet de pineut ben. Als je helemaal happy bent van binnen en buiten dan heb je pesten niet nodig.”

Marije van de Sande merkt op dat de rol van pester niet vastligt. Soms is iemand in de ene groep een pester, in de andere groep een gepeste, en in een derde groep alleen maar een omstander. Het is een complex groepsgebeuren, waar weinig eenduidigs over te zeggen valt. Wel wijst ze op een artikel waarin pesten in verband wordt gebracht met een tekort aan een van de drie psychologische basisbehoeftes: relatie (ik hoor erbij), autonomie (ik mag zijn wie ik ben) en competentie (ik kan wat). “Het lijkt erop dat pesten een manier is om aan die behoeftes te voldoen, omdat het een bepaalde status geeft. Pesters zijn vaak populair, maar niet per se geliefd.”

Hoe pak je pesten aan?

Pestprotocollen, posters met gedragsregels aan de muur, of als slachtoffer zelf terugvechten tegen een pestkop; wat is nu de beste manier om pesten te stoppen? Marije van de Sande is gewend die vraag te krijgen van leraren, en ze benadrukt altijd dat er voor pesten niet zoiets bestaat als een ‘quick fix’: “Er is niet één antipestmethode die altijd werkt. Wat belangrijk is, is dat leerlingen erop kunnen vertrouwen dat ze ook fouten mogen maken. En daarnaast, dat je als school hele duidelijke afspraken maakt, en die ook handhaaft. Dat leerlingen weten: als ik dít flik is dát de consequentie.”

Ook Patricia Bolwerk benadrukt nogmaals dat het belangrijk is om pesten in de groep oplossen, het liefst zelfs dóór de groep. Als een groep zelf alert is op pesten, is ingrijpen van een leraar of leidinggevende niet nodig. En dat is ook goed, want pesten gebeurt immers vaak buiten het zicht. “Onderzoek laat zien dat als een peer group ingrijpt, pesten binnen tien seconden afgelopen kan zijn. Daarom is het zo belangrijk om de hele groep bewust te maken, dan zijn we zo veel sneller dan alle pestprotocollen bij elkaar. De groep zelf staat er altijd met de neus bovenop.”

Posters tegen Pesten - Stop Pesten Nu