Onderzoek Wie een gepeste helpt, wordt zelden zelf gepest

Wereldwijd wordt er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan wat bijdraagt aan nieuwe kennis en inzichten. In deze rubriek doet René Lamers voor Balans verslag van zo’n interessant onderzoek.

Wanneer een kind opkomt voor een ander kind dat gepest wordt, loopt het nauwelijks kans zelf mikpunt te worden van pesten. De vrees hiervoor houdt kinderen (net als volwassenen) wel vaak tegen om in actie te komen. Fins onderzoek onder 4085 jongeren laat zien dat die vrees onnodig is. Sterker: als verdediger loop je minder kans om ooit mikpunt te worden, dan wanneer je niets doet. Tenzij je in een klas zit, waar geen afspraken tegen pesten zijn gemaakt en waar de populaire kinderen veel pesten. Als je dan ook geen medestanders hebt, ja, dan loop je wél risico.

Finland staat natuurlijk bekend om de KiVa-methode. Die bestaat sinds 2007. Ze moet voor een prettige en veilige leeromgeving zorgen. Met het idee dat elk kind zich het best ontwikkelt als het zich fijn voelt.

Vier Finse onderzoekers kregen vanuit eerdere studies geen duidelijkheid of het verdedigen van een gepest kind nou ertoe leidt dat je zelf gepest gaat worden of niet. Ze spraken elkaar tegen. Ze besloten tot een groot onderzoek op twee momenten met slachtoffers en leeftijdgenoten.

De opbrengsten kunnen belangrijk zijn: door de vrees voor slachtofferschap doen jongeren steeds minder tegen pestgedrag als ze ouder worden. Ontkracht je die vrees, dan kun je dus ook op latere leeftijd voor meer veiligheid zorgen.

Zijn de normen in de klas samen afgesproken en vastgelegd? Of worden ze bepaald door wat de meerderheid aanvaardbaar vindt? Antwoord hierop is belangrijk. Het veiligst blijken de klassen met afgesproken normen. Zowel de verdediger als de gepeste vindt hier meer steun tegen het pesten. De verdediger helpt zelfs zichzelf: van iemand die opkomt, komen anderen minder snel op het idee om die te pesten. Hij of zij lijkt immers zichzelf te kunnen verdedigen.

In klassen met ‘populariteitsnormen’ hangt het van verschillende dingen af. Is de verdediger populair, dan zal die niet snel zelf gepest gaan worden. Is die minder populair en komt pesten heel veel voor én zijn er geen medestanders, dan is er wel een kans om zelf slachtoffer te worden.

Wat niet onderzocht is, is of het verdedigen effectief was, of de verdediger ook na een tijdje nog buiten schot bleef en hoe de leraar omging met het pesten. En is er verschil in het effect van verdedigen wanneer etniciteit en sociaaleconomische status uitsplitst? Nog genoeg te onderzoeken dus.

Bekijk het hele onderzoek hier.