Oorzaken van Pesten op het werk voor de organisatie, groep, dader en slachtoffer

Pesten is vreselijk en het kan iedereen op elke leeftijd overkomen.

Waarom pesten mensen

Een aantal belangrijke redenen waarom mensen elkaar pesten is om hun sociale positie te verbeteren, omdat ze het leuk of spannend vinden of omdat ze juist zelf gepest worden.

Sociale positie

Ze kunnen zichzelf sterker voelen door een ander klein te maken. Ze krijgen een gevoel van macht en hun status binnen de groep wordt hoger. Pesters zijn vaak populair bij andere kinderen, ook al worden ze niet altijd aardig gevonden.

Soms kunnen ze ook pesten omdat ze bang zijn zelf gepest te worden, of omdat hun vrienden dat doen. Deze mensen zijn bang om zelf buiten de groep te vallen.

Leuk of spannend

Een andere reden om te pesten kan zijn dat mensen het leuk of spannend vinden. Als ze zich niet goed in kunnen leven in de gevoelens van anderen, kunnen mensen het grappig vinden om een sterke reactie uit te lokken. Doordat zij minder geraakt worden door andermans emoties, voelen zij zich minder schuldig over dit gedrag.

De gepeste pester

Er zijn mensen die gaan pesten omdat zij zelf gepest worden. Deze groep wordt in de wetenschappelijke literatuur ook wel bully-victims genoemd. Door zelf te pesten reageren zij de negatieve emoties van het gepest worden af op anderen. Het pesten kan voor hen ook een manier zijn om een betere sociale positie te krijgen.

Reactief pesten

Uit de verschillende redenen voor het pesten blijkt dat pesten meestal niet een simpele situatie is. Soms is een persoon bewust onaardig tegen anderen om bepaalde doelen te bereiken. Vaak is er echter sprake van reactief pesten, en reageert een kind vanuit provocatie, angst of woede. Om pesten te beperken is het belangrijk de redenen om te pesten van personen te achterhalen en ze ander gedrag aan te leren.

Anders durven zijn – de redenen voor pesten

Vaak is het onduidelijk waarom iemand gepest wordt. Als jouw zoon of dochter of een kind in je omgeving last heeft van pesterijen, vraagt hij zich waarschijnlijk af waarom, en jij ook. Het is belangrijk om te bedenken dat plagen en pesten vaak het gevolg zijn van een gevoel van onvermogen aan de kant van de dader.

Als iemand wordt gepest of getuige is van pesterijen, praat dan met hem over de mogelijke motieven van de pestkop. Help hem te begrijpen dat iedereen anders is en dat diversiteit juist iets geweldigs is, maar dat andere mensen dat niet altijd zo zien. Vaak voelen pestkoppen zich onbegrepen of onzeker, wat ertoe kan leiden dat ze mensen gaan pesten die 'anders' zijn.

Waarom verandert iemand in een pestkop?

Niemand wordt als een pestkop geboren. Soms worden pestkoppen gemotiveerd door een diepgaande reden, zoals problemen thuis. Vaak zijn ze vroeger zelf gepest of worstelen ze met andere problemen, waardoor ze zich boos of kwetsbaar voelen.

Lief Dagboek,
Waarom pesten mensen anderen? Voelen ze zich stoer, beter als de rest, onzeker. Wat is het, dat ze anderen zo de grond in trappen? Denken ze eigenlijk wel na, wat ze iemand aandoen met het schelden, slaan en buitensluiten?
Mijn juf zei ooit tegen mij, dat mensen die anderen pesten ontzettend onzeker zijn. Als je zelf onzeker bent, waarom zou je een ander precies hetzelfde aandoen? Iemand onzeker laten voelen, zodat jij je blijkbaar beter voelt. Voel je je daardoor inderdaad beter? Heb je geen schuldgevoel, als je ziet dat je iemand pijn doet, tot het diepste in zijn/haar ziel? En niet alleen op dat moment, maar ook jaren later. Of heb je (niet door) wat je een ander aandoet. Bied je je excuses aan, of blijf je bij je standpunt, dat je niks verkeerds hebt gedaan.
Spijt en excuses lossen na heel veel jaar niks meer op. Je bent voor altijd beschadigd, ook al heeft het je tot de persoon gemaakt, die je nu bent. De mensen die gepest worden, vragen zich vast af, waarom ze dit verdiend hadden en hoe ze misschien zouden zijn, als dat nooit gebeurd was. Je bent daardoor altijd bang en vaak gebeurd het over en over. Alsof het lijkt dat er vanaf die dag op je hoofd geschreven staat, PEST MIJ!
Hoe zou jij je voelen, als je in de schoenen zou staan van degene die je net in de grond hebt getrapt. Niet alleen op dat moment, maar altijd. Voel jij je begrepen, alleen of blij? Die mensen voelen zich ontzettend alleen en zeker niet begrepen.
Je leest momenteel veel verhalen in de kranten over pesten. Vooral negatief, wil je daar als Nederlander positief aan bijdragen, of negatief. Voel je je stoer, als je kunt zeggen dat je iemand hebt gepest? Dat je kunt zeggen, ik heb daar aan meegedaan, zodat iemand zich ontzettend rot voelt, of zelfs erger.
Denk er allemaal over na en sta er eens bij stil. Alleen kan je al een verschil maken. Loop niet mee met de groep, maar wees stoer en sta voor je eigen mening en standpunt. Help degene die gepest wordt en meldt het bij de juf/ meester of je ouders. Dan kan je zeggen, ik ben trots op mezelf, want ik doe wat aan pesten.
Liefs Kelly

Oorzaken van pesten op het werk: de organisatie

Een slechte arbeidsorganisatie en problemen met leidinggevenden kunnen de oorzaken zijn van pesten.

Organisatiestress

Een gevaar voor pesten ontstaat wanneer mensen onder stress moeten werken. Gestresste mensen komen minder tegemoet aan de verwachtingen van anderen waardoor er zich afstotingsverschijnselen kunnen voordoen. Iemand die niet kan volgen, wordt al gauw als onaangepast beschouwd: men ziet de andere dan niet meer als een persoon maar als een robot.

Niet zozeer het te veel of te weinig werk vormt het probleem maar wel het ontbreken van interne regelingen, zowel van het gedrag als van de werkmethoden. Het is dus heel geloofwaardig om ervan uit te gaan dat werkstress de kans op pesten vergroot. Als men de gepesten zelf naar de oorzaken vraagt, dan wordtwerkstress het meest genoemd.

Falen van de leidinggevenden

Een tweede oorzaak van pesten is het falen van de leidinggevenden. Leidinggevenden zijn trouwens in veel gevallen actief betrokken bij pesten. Een aanzienlijk deel van de gepesten in onderzoeken duidt een zwakke leiding aan als een wezenlijke oorzaak van het pestgedrag.

Met zwak wordt gedacht aan :

slechte informatievoorziening door de leidinggevende;
gebrek aan bereidheid tot delegeren.

Slechte communicatie en een gebrek aan waardering en erkenning zijn oorzaken van pesten. Met de moderne communicatietechnieken gaat het echte luisteren naar de anderen, de dialoog en het respect verloren.

Het vermijden van conflicten is ook niet altijd de beste oplossing; het is beter de dingen uit te spreken. Leidinggevenden hebben vaak een louter instrumentele houding tegenover hun werknemers: ze beschouwen ze enkel als middel tot het bereiken van een doel. Vandaar dat ze mensen verkiezen die geschikt zijn voor alle taken die moeten worden uitgevoerd, die polyvalent zijn en aanpasbaar.

Verschillen tussen mensen worden in zulke gevallen niet geaccepteerd. Uitstotingsverschijnselen maken dan ook meer kans.

Oorzaken van pesten op het werk: de dader

Pesten omwille van persoonlijke redenen

Het willen herstellen van een minderwaardigheidsgevoel en onzekerheid over zichzelf kan tot pesten leiden. Onzekerheid over zichzelf kan ervoor zorgen dat men anderen overdreven gaat controleren. Een gebrek aan zelfvertrouwen bij leidinggevenden kan ertoe leiden dat ze op een agressieve manier de anderen van hun gelijk proberen te overtuigen.

Mensen willen hun zelfwaardegevoel in stand houden en vermeerderen. Dat kan via prestatie, belang enbetrokkenheid. In het werkmilieu zijn deze drie elementen aanwezig, zeker voor de leidinggevende van een afdeling. Presteren is uiterst belangrijk (niet alleen de eigen prestatie maar ook het beter presteren van een medewerker); de prestaties van de afdeling zijn voor de leidinggevende van groot belang want zijn eigen aanzien hangt ervan af en er is in een afdeling uiteraard een grote betrokkenheid.

Alle elementen voor een hoog zelfwaardegevoel zijn dus aanwezig. Dat zelfwaardegevoel wordt dan ook zwaar op de proef gesteld als iemand anders beter presteert. Via roddel of allerlei maatregelen in de organisatie kan men de prestaties van die ander onrecht aandoen of men gaat die ander uitschakelen door hem weg te pesten.

Pesten wordt aldus een manier om het zelfwaardegevoel in stand te houden. Er is dus een verhoogd risico voor pesten in een omgeving met een zwak presterende leidinggevend een sterk presterende medewerkers. Anderzijds kan ook een hoog zelfwaardegevoel bij de leidinggevende tot tiranniek gedrag leiden want in sommige gevallen gaat dit gepaard met perfectionisme, arrogantie en narcistisch gedrag.

Onbewuste pesten

Soms zijn daders zich niet bewust van de effecten van hun gedrag op het slachtoffer, vooral wanneer er door een slechte communicatie geen of weinig reactie komt op hun gedrag.

De daders beschouwen de reacties die ze krijgen op hun gedrag niet als een gevolg van hun eigen daden, maar vinden dat het de slachtoffers zijn die overdreven, ongepast en onverstandig reageren. Dat komt omdat mensen vlugger geneigd zijn om de oorzaken van gebeurtenissen toe te schrijven aan de karaktereigenschappen van personen dan aan de omgeving rondom hen, zelfs als de invloed van de omgeving overduidelijk is.

Oorzaken van pesten op het werk: de groep

Als oorzaken zijn te noemen :

het zondebokfenomeen,
afgunst,
de strijd om de gunst van de meerdere,
het anders zijn dan de anderen,
een gespannen werksfeer,
het slechte bedrijfsklimaat.

Zondebokfenomeen

Welke groepsmechanismen spelen een rol in het pestproces ? Hoe wordt iemand tot pestslachtoffer geselecteerd ? Zo komen we bij het zondebokfenomeen.

Groepen zouden angst en conflicten en de spanning die dit meebrengt, afreageren op een zondebok als een vorm van omgaan met de druk waaraan ze zijn blootgesteld. Dat kan ook als een manier van overleven worden beschouwd. Hoe meer angst en stress er is in het werkmilieu en hoe meer conflicten er zijn, hoe groter de kans dat pesten voorkomt.

Het verband tussen deze groepsreacties en de organisatorische factoren is duidelijk.

Niet accepteren van het ‘anders’ zijn

Mensen die anders zijn dan de anderen lopen meer kans om gepest te worden, bijvoorbeeld gehandicapten.

Er zijn heel wat risicosituaties en -personen :

atypische personen (vb. de atypische mannelijke kinderverzorgers),
‘sterke’ persoonlijkheden,
mensen die té bekwaam zijn of die te veel ruimte innemen,
mensen die niet de goede ‘kaart’ of niet het goede netwerk hebben,
minder presterende mensen,
mensen die tijdelijk kwetsbaar zijn.

Competitie om privileges

Privileges zijn bijvoorbeeld status, promotie, een betere werkruimte of computer. Er zijn verschillen tussen mensen in het nastreven van zulke privileges.

Sommigen zijn daarin agressiever en zelfverzekerder dan anderen. Pestgedrag kan dan helpen om de eigen positie te versterken. De pester zal overigens trachten om de rest van de groep mee te krijgen door bijvoorbeeld het slachtoffer in een kwaad daglicht te stellen.

Aanpassen aan groepsnormen

Indien een individu zich niet aan de normen en waarden of de machtsstructuur van de groep aanpast, is er meer kans op pestgedrag.

Pesten gebaseerd op de eigen belangen

De dader is erop uit om zijn eigen invloed en macht te vergroten. Het slachtoffer is een storend element in het realiseren van daders eigen doelen en belangen. De wettelijke en moreel aanvaardbare middelen ontbreken om die belangen te beschermen en dus gaat men pesten.

In het geval van pesten door leidinggevenden is de grens met organisatorische maatregelen niet altijd gemakkelijk te trekken, bijvoorbeeld wanneer de werkgever iemands uurrooster opzettelijk wijzigt.

Oorzaken van pesten op het werk: het slachtoffer

Sociale capaciteiten en zelfbewustzijn / zelfwaardegevoel

Verschillende onderzoeken geven aan dat zowel een laag als een hoog zelfwaardegevoel problematisch is. In het geval van pesten geldt dit zowel voor de pester als voor de gepeste. Uit onderzoek blijkt dat onzekerheid, het onvermogen om zich goed uit te drukken en onevenwichtigheid bij slachtoffers belangrijke oorzaken zijn van pesten. Iemand met een laag zelfbeeld is vatbaarder voor kritiek, krenking en afkeuring en zal zich vlugger onrechtmatig behandeld voelen en daardoor negatiever reageren op de pesters, wat het pestgedrag nog zal doen toenemen. Het onderzoek naar agressie wijst erop dat mensen met een laag zelfwaardegevoel op beledigingen agressiever en dus sociaal onaangepaster reageren.

Neuroticisme

Slachtoffers vertonen dikwijls klaaggedrag en hulpeloosheid. Bij bijna alle slachtoffers wordt dan ook een grote mate van depressie vastgesteld ofneuroticisme. Er zijn aanduidingen dat er een verband is tussen depressie en kenmerken van de arbeidssituatie, maar het is niet uit te sluiten dat de twee elkaar beïnvloeden. Slachtoffers worden in een groep vaak ervaren als erg belastend. De omgeving gaat negatief reageren op het depressief en neurotisch gedrag van de gepesten.

Prestatiebereidheid en nauwkeurigheid

Slachtoffers zeggen van zichzelf dat ze eerlijker, nauwkeuriger zijn evenals meer prestatiebereid, kritischer en vernieuwender dan hun collega’s. Onderzoeken bevestigen deze tendens.Slachtoffers wijken vaak af van de groepsnormen. Door een hoog zelfbewustzijn en een zekere vorm vanmorele superioriteit zetten ze zich wat aan de zijlijn. Sommigen voeren een jarenlange strijd tegen het onrecht dat hen wordt aangedaan en zullen onder geen beding toegeven.

Wat is oorzaak en wat is gevolg ?

Het is niet uit te sluiten dat een deel van het gedrag en de houding van de slachtoffers veroorzaakt is of versterkt is door het pesten. Het kan zijn dat sommige gepesten zich boven hun pesters verheven voelen als een manier om hun zelfwaarde te behouden, ook al omdat ze het pesten toch niet kunnen stoppen.

Bron