Time-out kan worden gezien als een positieve techniek, een maatregel waarbij de leerling kan worden verwijderd van een negatieve versterker van het gedrag. (Van Overveld, 2012). De leerling krijgt zo de kans om ongewenst gedrag te beëindigen waardoor ruimte is voor gewenst gedrag. Velderman (2007,aangehaald door Jellesma, 2011) noemt dit ‘switch’.
Er is een aantal vormen van time-out te onderscheiden (gebaseerd op stappenplan uit Groepsplan Gedrag (Van Overveld, 2015)
1. Preventievemaatregelen
- Inzet van technieken als prijzen en negeren
- Preventief materialen wegnemen
- Materialentime-out (vooral toepasbaar bij jonge kinderen)
2. Afscherming
De leerling wordt afgeschermd van de factoren die het probleemgedrag oproepen of versterken. Bijvoorbeeld de tafel van de leerling anders neerzetten.
- Geen sprake van verwijdering uit het lokaal
- De leerling neemt gewoon deel aan het leerproces
- Tafel wordt in een andere positie gezet / andere plek in het lokaal
3. Uitsluiting
De leerling krijgt een andere plek in het lokaal en mag niet meer actief deelnemen aan het leerproces (wel luisteren, niet meepraten).
4. Exclusie
De leerling wordt visueel gescheiden van de groep (achter een schot of kast) en neemt geen deel aan het leerproces.
5. Isolatie
De leerling wordt verwijderd uit de klas en moet naar een andere ruimte:
- In de ruimte is toezicht van een volwassene
- Korte time-out, maximaal 15 minuten (vuistregel: aantal minuten correspondeert met leeftijd leerling).
- Leerling moet actief bezig zijn: werk mee of tekenen/opschrijven wat er gebeurdis (eventueel time-outformulier).
Stappenplan time-out bij ongewenst gedrag
In dit stappenplan word je uitgelegd wat de leerkracht doet als je je niet aan de afspraken houdt.
Stap 1
De leerkracht vertelt je kort welk gedrag hij/zij van je verwacht.
Stap 2
De leerkracht vertelt je nog een keer welk gedrag zij/hij wil zien. De leerkracht geeft aanwijzingen en je denkt zelf mee hoe je je gedrag gaat aanpassen. Je zorgt er voor dat het goed komt.
Stap 3
Is je gedrag niet aangepast dan krijg je een time- in.
Stap 4
Lukt het je niet op de time-in plek je gedrag aan te passen dan krijg je een time-out. De leerkracht bepaalt hoe lang je in groep __ zit. Je wordt gebracht en gehaald door de leerkracht en je ouders worden ingelicht.
Zonder stappen op de time-out
Breng je met jouw gedrag jezelf of een ander in gevaar dan word je direct op de time-outplek gezet of ga je gelijk door naar de directrice of de intern begeleidster.
Wat verstaan we onder gewenst gedrag
Onder gewenst gedrag verstaan we dat je je houdt aan de regels en afspraken die we binnen de school en de groep hebben afgesproken. Dit zijn regels en afspraken die we tijdens de Vreedzame school lessen hebben afgesproken en op de datamuur hangen.
Fase 1 Preventieve maatregelen
Stap 1
Leerkracht beoordeelt situatie en vraagt zich eerst af of zijn verwachtingen wel zijn afgestemd op de mogelijkheden van de leerling. Waar nodig kan de leraar zijn verwachtingen eerst aanpassen aan wat haalbaar is voor het kind.
Stap 2
Leerkracht gaat door met de les en richt zich op leerlingen die het gewenste gedrag vertonen.
Stap 3
Mocht de leerling zijn gedrag niet hebben aangepast dan wordt hij door de leerkracht aangesproken op een respectvolle, zachte maar duidelijke toon. Het gewenste gedrag wordt duidelijk benoemd. Een korte aanmoediging is voldoende, de aandacht blijft zo minimaal mogelijk.
Stap 4
Mocht de leerling nog niet het gewenste gedrag vertonen dan herhaalt de leerkracht zijn korte uitleg als in stap 3, geeft voor zover nodig nog enige aanwijzingen hoe de leerling zijn probleem kan oplossen en legt vervolgens de verantwoordelijkheid bij de leerling: Zorg dat het goed komt.
Ook nu geldt: minimaal contact en vermijd strijd.
Fase 2 de Time-in (in de klas)
Stap 5
Naar eigen inzicht wordt de leerling:
- afgeschermd van factoren die het probleem gedrag oproepen en versterken;
- op een andere plek in het lokaal gezet en mag hij niet meer actief deelnemen
- de leerling wordt visueel gescheiden van de groep en mag niet meer deelnemen.
Daarbij wordt heel kort, neutraal en zakelijk uitgelegd wat de reden is van de time-in. De time-timer wordt ingesteld.
Fase 3 De Time-out (uit de klas)
Stap 6
De leerkracht brengt de leerling naar de vaste time-outplek (zie onderstaande tabel voor de verdeling) bij een collegae. Deze houdt zich zoveel mogelijk afzijdig
De tijd van de time-out wordt aangegeven mbv een time-timer. De tijd is 10-15 minuten, situatie afhankelijk, tijd moet vooraf duidelijk zijn.
De leerling koelt af en maakt zo mogelijk het time-outformulier(vanaf groep 5) (afhankelijk van de leerling, van de situatie, het moet iig geen extra discussie opleveren)) waarop hij schrijft welke situatie zich voordeed en welk gedrag hij zal vertonen als hij weer in de klas komt.
Ook kan er gekozen worden voor werk afmaken.
Stap 7
De leerling wordt opgehaald door de leerkracht waarna (indien mogelijk, anders op een later tijdstip) een gesprek plaatsvindt waarin de aanleiding besproken wordt , hoe het gedrag voorkomen kan worden net als het gewenste gedrag dat verwacht wordt , tevens wordt de verwachting uitgesproken dat het gaat lukken.
Mocht de leerling nog niet afgekoeld zijn dan wordt de time-out verlengd met 5- 15 minuten.
Stap 8
De leerkracht maakt een notitie in Parnassys en licht ouders na schooltijd in. De leerling haalt zijn werk op een ander tijdstip in.
Bij welk gedrag zetten we direct de time-out in?
Als de veiligheid van de leerling zelf, de medeleerlingen of de leerkracht in het geding is, wordt de time-out direct ingezet en wordt de betreffende leerling naar de directie gebracht. De ouders worden gebeld.
Wat te doen bij herhaling?
Wanneer er op een dag twee keer tot een time-out wordt overgegaan moeten we bij de derde keer concluderen dat het de leerling deze dag niet gaat lukken om in de klas te zijn. We gaan over tot een time-out bij IB-er of directie of conciërge waarbij de leerling het werk van de dag meekrijgt en moet zorgen dat het (al dan niet op school) afkomt. Ouders worden op de hoogte gesteld
Richtlijnen als een leerling niet meewerkt
Als de leerling niet vrijwillig meegaat, hanteren we het volgende protocol:
- De leerkracht geeft de leerling de keuze: of zelfstandig meelopen of vastgepakt worden door de leerkracht; de leerkracht vertelt vooraf aan de leerling hoe hij de leerling vastpakt (polsgreep).
- Mocht de leerling fysiek geweld gebruiken dan wordt aan een andere leerling de opdracht gegeven om een andere (voorafgesproken) leerkracht erbij te halen; mocht het nodig zijn dan worden IB-er/directie nog ingeschakeld
- ouders worden altijd op de hoogte gesteld
Verdeling time-outplekken
Iedere leerkracht zorgt voor een time-outplek in de klas: Tafel,stoel, time-timer, potlood en vanaf groep 4 time-outformulieren. Maak een planning welke groep gaat in eerste instantie naar groep .. en bij afwezigheid groep (bijvoorbeeld door gymlessen) .. naar groep xx.
Van belang is het om tot een visie te komen over de tijd die een leerling in de time-out doorbrengt
Van Overveld geeft aan dat deze zeker niet langer dan 15 minuten moet zijn. Daarnaast zal men een uitspraak moeten doen wie beslist wanneer de time-out over is, Van Overveld vindt dat dit de leerkracht moet zijn. Hij geeft de aanbeveling om leerlingen tijdens de time-out actief bezig te laten zijn, bijvoorbeeld door een moment van zelfreflectie in te bouwen. Tevens zal men na moeten denken wat te doen als de leerling uit de time-out komt. Daar zijn verschillende meningen over. Van een kort gesprek over o.a. de aanleiding , het benoemen van het gewenste gedrag tot helemaal niets bespreken met de leerling omdat het niet effectief zou zijn om na te denken over wat er fout ging. (Matthys (2011) aangehaald door Van Overveld, 2012). Ook Velderman en Everaert (2005, aangehaald door Jellesma, 2011) sluiten zich hierbij aan, zij stellen dat het ongewenste gedrag zal uitdoven wanneer er geen aandacht aan besteed wordt. Rogers (2011) vindt echter dat er altijd en direct na de time-out een gesprek zal moeten plaatsvinden.
Mocht de leerling (of de leerkracht) na de time-out nog niet afgekoeld zijn dan zou de leerkracht kunnen beslissen voor een verlenging van de time-out
Daarnaast zou de leerkracht alle incidenten in het dossier moeten registreren met datum, tijd, aanleiding en gemaakte afspraken. Tijdens de stappen communiceert de leerkracht kort, zakelijk en duidelijk. Ze vermijden discussies, confronterend contact, strijd en secundaire (aandachts)winst. De leraar blijft de hele tijd respectvol en kalm.
Rogers (2011) stelt dat de procedure van verwijderen bekend, voorspelbaar en gepubliceerd moet zijn voor de leerling. Dit biedt alle betrokkenen houvast in situaties waarin een leerling ongewenst gedrag vertoont. Jellesma (2011) geeft aan dat het verblijf buiten de klas wel minder aantrekkelijk moet zijn, dat men na moet denken wie de leerling wegbrengt, dat de time-outplekken ingericht zijn en dat de tijd ingesteld moet worden op een time-timer.
Het doel moet duidelijk zijn voor de kinderen en er moeten de regels hoe de leerling naar de time-outplek gaat en terugkomt moeten duidelijk zijn. (“Positive Time-out”, 2004). Zorg voor goede supervisie, houd geen wrok en begin na de time-out samen opnieuw, geef leerlingen het gevoel dat ze iets missen, verberg je ergernis (Linsin, 2009). Denk van te voren ook na of een leerling er wel van kan profiteren, wellicht is de functie van zijn gedrag juist vermijding van de taak.
Besemer (2010) gaat in op het time-out-beleid bij kleuters. Zij stelt dat kleuters soms nog onvoldoende rekening kunnen houden met hun omgeving en dat ze veelal op een egocentrisch niveau functioneren. Ze doen graag gelijk wat ze denken en hebben nog niet het inzicht om het even uit te stellen.. Ze reageren vaak met hetzelfde gedrag en zijn nog niet in staat om alternatieven te gebruiken. De leerkracht staat dan voor de taak om het handelingsrepertoire uit te breiden.
Dit impliceert dat er bij kleuters minder snel overgegaan wordt tot een time-out, eerst zal de leerkracht het concrete zichtbare gedrag en het effect ervan moeten benoemen, vervolgens zal de leerkracht de leerling moeten vragen te stoppen met het gedrag terwijl de leerkracht nagaat wat de functie van het gedrag is om tenslotte het alternatieve gedrag te oefenen met kleuters.