Een basisschool is wettelijk verplicht om pesten tegen te gaan. De school moet een anti-pestbeleid opstellen en uitvoeren en een pestcoördinator aanstellen. De Inspectie van het Onderwijs houdt hierop toezicht. Leerkrachten hebben een belangrijke taak in het voorkomen, signaleren en aanpakken van pesten. Twee effectieve anti-pestprogramma’s zijn KiVa en PRIMA. Ouders hebben invloed op het pestbeleid van school via de MR en in contact met de pestcoördinator.
Wat doet de basisschool tegen pesten?
Ee basisschool is wettelijk verplicht om pesten tegen te gaan. Want sinds 1 augustus 2015 geldt de Zorgplicht veiligheid op school . Deze zorgplicht staat in in de Wet op Primair Onderwijs en verplicht basisscholen om:
- Een anti-pestbeleid op te stellen en uit te voeren. Veel scholen hebben daarvoor een anti-pestprotocol (Art. 4c lid 1c WPO);
- Een pestcoördinator aan te stellen, die de uitvoering van het beleid coördineert (Art. 4c lid 1c WPO);
- Pesten te monitoren;
- Een laagdrempelig aanspreekpunt voor ouders en leerlingen aan te stellen, zoals de vertrouwenspersoon.
Daarnaast kan een school extra maatregelen treffen om pesten tegen te gaan, zoals:
- Het organiseren van ouderavonden over de aanpak van pesten op school;
- Het verbeteren van toezicht tijdens pauzes en op het schoolplein;
- Structureel werken aan een positief klimaat op school;
- Een anti-pestprogramma inzetten, zoals KiVa of PRIMA.
Op de website van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) lees je wat een school nog meer kan doen tegen pesten.
Wat doet de leerkracht tegen pesten op de basisschool?
Uit onderzoek blijkt dat leerkrachten een sleutelrol hebben in de aanpak van pesten op school. Daarvoor moeten leerkrachten:
- Een preventieve aanpak van pesten hanteren;
- Pestgedrag vroegtijdig signaleren;
- De oorzaak van het pesten kennen;
- Effectief optreden tegen pesten.
Preventieve aanpak
Omdat pesten veel schade veroorzaakt bij gepeste leerlingen, maar ook bij de leerlingen die pesten en omstanders, krijgt preventie steeds meer aandacht. De meest effectieve aanpak om pesten te voorkomen is schoolbreed en is gericht op:
- Een goed schoolklimaat (door blijvende aandacht voor positieve groepsvorming en sociaal-emotionele vaardigheden);
- Toezicht op het schoolplein;
- Disciplinerende methoden in de klas en op school;
- Een training voor leerkrachten over pesten;
- De vorming van teams van leerkrachten, leerlingen en eventueel schoolmaatschappelijk werkers. Samen begeleiden zij kinderen die gepest worden en pesten.
Meer informatie hierover staat in het artikel ‘Wat is een effectieve methode om pesten tegen te gaan?’ van de Kennisrotonde van NRO (2018).
Pestgedrag signaleren
Pesten is een vorm van agressie waarbij één of meerdere kinderen een ander kind opzettelijk pijn doen. Er zijn twee vormen van pesten:
- Direct pesten, zoals slaan, schoppen of uitschelden;
- Indirect pesten, zoals buitensluiten of roddelen.
Pesten gebeurt vaak stiekem, op plekken waar de leerkracht het niet ziet. Bijvoorbeeld op het schoolplein of in de gang. Maar pesten gebeurt ook online. Dat maakt het voor een leerkracht soms lastig om pestgedrag (tijdig) te signaleren. Daarom moeten leerkrachten extra alert zijn op signalen die kunnen wijzen op pestgedrag. Signalen die erop kunnen wijzen dat een kind gepest wordt zijn bijvoorbeeld:
- Signalen van laag welbevinden in het algemeen;
- ‘Kleefgedrag’: steeds dicht bij de leerkracht willen zijn;
- Herhaaldelijke betrokkenheid bij ruzies.
Het Nederlands Jeugdinstituut heeft speciaal voor leerkrachten in het basisonderwijs een signaalkaart gemaakt. Deze kaart helpt leerkrachten om signalen van pesten te herkennen.
Oorzaak pesten
Pesten kan meerdere oorzaken hebben. Maar leerlingen die introvert of angstig zijn lopen een groter risico om gepest te worden. Net als leerlingen die stotteren of overgewicht hebben. Of leerlingen met ADHD of autisme. Wijkt uw kind op deze of andere manieren af van het gemiddelde? Bespreek dit dan met de leerkracht, zodat die extra alert is op pestgedrag.
Redenen waarom kinderen pesten zijn onder andere:
- Het verbeteren van de sociale positie. Kinderen die pesten voelen zich sterker als zij een ander kleiner maken en zo kan hun status binnen de groep hoger worden;
- Sommige kinderen vinden het leuk of spannend om te pesten omdat ze zo een recatie uitlokken bij de ander;
- Sommige kinderen gaan pesten omdat zij zelf ook gepest worden.
Effectief optreden: anti-pestbeleid
Als één of meerdere leerlingen in een klas worden gepest, moet de leerkracht ingrijpen. Hierbij voert de leerkracht het anti-pestbeleid van de school uit. Het anti-pestbeleid verschilt per school. Sommige scholen hebben een zogeheten anti-pestprotocol. Hierin staat stapsgewijs wat een leerkracht moet doen als er sprake is van pesten.