Beeldpesten
Bij beeldpesten worden foto’s of video’s tegen iemands zin door gestuurd of online gezet. Soms worden de beelden eerst bewerkt. Vervolgens kunnen die beelden viraal (via via) verspreid worden. Het gaat om beelden die op de een of andere manier beschamend of kwetsend zijn.
Bijvoorbeeld:
- Een verkering kan uitgaan, waarna er naaktfoto’s of masturbatievideo’s uit wraak verspreid kunnen worden.
- Een leerling kan digitaal worden gepest door zijn of haar foto te bewerken en de bewerkte foto te verspreiden. Vanwege het afstandsonderwijs is dit nu extra makkelijk, omdat alle leerlingen permanent in beeld zijn. Even een screenshot maken en een snorretje erbij tekenen is zo gedaan.
- Ook docenten kunnen de dupe zijn. Compromitterende video’s, meestal gemaakt met een smartphone in de klas, kunnen online worden gezet. Vooral de meme-accounts op Instagram zijn berucht.
‘Beeldpesten’ is geen juridisch begrip. In voorkomende gevallen kan het strafrechtelijk – net als andere vormen van online pesten – behandeld worden als stalking of smaad/laster.
Cyberbaiting
Behalve leerlingen kunnen ook docenten het mikpunt van pest- gedrag zijn. Leerlingen spreken bijvoorbeeld onderling af om een docent dwars te zitten tot die boos wordt. Zodra dat gebeurt, filmen ze de reactie met hun smartphone en delen ze het filmpje via sociale media. Dit wordt cyberbaiting genoemd.
Exposing/expose-accounts
Exposing (openbaar maken) is een vorm van culturele problematiek. Een expose-account is een plek op sociale media – veelal Instagram – waar personen aan de schandpaal worden genageld op grond van hun gedrag, dat religieuze of morele waarden zou overschrijden. Vooral LHBTIQ+’ers en meiden die vanwege hun makeup of ‘aan- stootgevend gedrag’ niet zouden voldoen aan religieuze normen, zijn hier het slachtoffer van. Zie ook: de campagne Stop Shaming.
Het is vooralsnog niet duidelijk wat scholen hieraan kunnen doen. Praat in ieder geval met het slachtoffer (zie verder: ‘2. Calamiteiten- beleid’), neem contact op met de exposer en maak duidelijk dat zijn gedrag niet acceptabel is. Als dit geen oplossing biedt, neem dan contact op met een gespecialiseerde advocaat.
Juridische procedures
Bij de verspreiding van ongewenste beelden wordt vaak alleen aan strafrechtelijke vervolging gedacht, via de route van de politie en het OM (door aangifte te doen). Maar naast het strafrecht kan ook het privaatrecht oplossingen bieden. Dat geldt voor ouders en school (bijvoorbeeld als beelden van docenten worden verspreid). Laat u daarover verder informeren door uw eigen juristen of een gespecia- liseerd advocatenkantoor.
Meme
Een meme (internetgrap) is een grappig bedoelde foto die verspreid wordt via sociale media of specifieke memeaccounts. De grap kan bestaan uit de bewerking van het beeld of het toevoegen van een grappig tekstje. Dat klinkt onschuldig, maar kan ook kwetsend zijn voor de afgebeelde persoon.
Meme-account/hate-account
Een meme-account is een plek op internet waarop memes (zie boven) gepubliceerd worden. In de praktijk gaat het vaak om het belachelijk maken van klasgenoten of docenten. In dat geval wordt het meme-account een hate-account.
Ramptoerisme/slachtoffervideo’s
Shaming is beslist niet het enige probleem. Ook beelden van vecht- partijen en ongelukken kunnen online worden gezet, wat kwetsend kan zijn voor de slachtoffers en hun familie (of nabestaanden als er sprake is van een dodelijke afloop).
Er is wetgeving in de maak om het publiceren van dit soort beelden strafbaar te stellen. Maar los daarvan ligt er een taak voor scholen om aan de leerlingen duidelijk te maken dat het filmen van vecht- partijen en ongelukken echt niet kan. Dus: telefoons op zak houden wanneer er een traumahelikopter op het schoolplein landt!
Sexting
Sexting is online seks, variërend van flirten tot het verzenden van seksuele beelden, zoals naaktfoto’s en masturbatiefilmpjes. Sexting is normaal experimenteergedrag dat past bij de leeftijd. Maar als er beelden van scholieren verzonden worden, is dat strafbaar, omdat het wettelijk gezien om kinderporno gaat.
Sinds 2013 is er een leidraad van de politie en het Openbaar Minis- terie (OM) waarin geadviseerd wordt om sexting niet strafrechtelijk te vervolgen als er niets bijzonders aan de hand is. ‘Niets bijzonders’ is bijvoorbeeld: een (minderjarig) stel dat verkering heeft en gewoon plezier heeft met elkaar.
Er is wél iets bijzonders aan de hand (dus wél actie door politie en OM gewenst):
- als de beelden onder dwang tot stand zijn gekomen
- als er geld of commercie in het spel is
- als de beelden zonder medeweten van de afgebeelde persoon tot stand zijn gekomen
- als de beelden achteraf gebruikt worden om te pesten
- als de beelden openbaar verspreid zijn
In 2017 is de leidraad geactualiseerd en verfijnd, waarbij drie categorieën worden onderscheiden: ernstige feiten (die tot vervol- ging kunnen leiden), minder ernstige feiten (waarvoor een HALT afdoening voldoende is) en feiten die in principe niet vervolgd worden. Zie: Pubers in beeld - Leidraad Afdoening sextingzaken. Deze publicatie bevat ook inzichtgevende voorbeelden.
Shame-sexting
Sexting op zich is niet problematisch, omdat het past bij de leeftijd (zie boven). Wanneer het wel problematisch wordt, met name wanneer de sextingbeelden zonder toestemming van de betrokke- nen verspreid worden, is er sprake van shame-sexting. Het probleem bij shamesexting is vaak dat het slachtoffer de schuld krijgt. Zie verder: ‘Victimblaming/blaming the victim’.
Slut-shaming
Slut-shaming is het bestempelen van een meisje als slet of hoer vanwege haar seksuele gedrag. Zie ook: ‘Shamesexting’. Het probleem bij slutshaming is vaak dat het slachtoffer de schuld krijgt. Zie verder: ‘Victimblaming/blaming the victim’.
Snitching
‘Snitchen’ is straattaal voor klikken of verraden. Het probleem voor scholen is dat leerlingen vaak terughoudend zijn om te bevestigen dat klasgenoten de fout zijn ingegaan, omdat ze daar zelf de dupe van kunnen worden. Zie verder (in deze leidraad): ‘1. Preventie- beleid, Pak het snitchingprobleem aan’.
Dit wordt ‘victimblaming’ of ‘blaming the victim’ genoemd. Met als gevolg dat het slachtoffer nog een keer extra tot slachtoffer wordt gemaakt.
Sociale media
Onder sociale media verstaan we: online platforms waarop je informatie kunt publiceren voor een breed publiek, meestal met reactiemogelijkheden. Er is geen tussenkomst van een redactie (je plaatst je bijdragen zelf), maar het platform kan wel modereren: bijdragen verwijderen, deelnemers blokkeren en waarschuwingen bij berichten plaatsen.
Populaire sociale media op dit moment (2021) zijn: WhatsApp, Instagram, Snapchat, Facebook, Twitter, TikTok en YouTube.
Actuele bijzonderheden:
- WhatsApp is nog steeds de populairste applicatie.
- Hierna zijn Instagram, YouTube en Snapchat het populairst. ► Facebook verliest steeds meer terrein.
- Twitter wordt weinig gebruikt door jongeren.
- TikTok wordt steeds populairder, ook bij oudere jongeren. ► Snapchat is de populairste applicatie voor sexting.
Victim-blaming/blaming the victim
Bij shamesexting en slutshaming wordt het slachtoffer vaak als dader gezien, ook door klasgenoten. Het meisje zou zelf schuldig zijn aan datgene wat haar overkomen is, vanwege haar vermeend aanstootgevende gedrag (“Je hebt het er zelf naar gemaakt.” Vergelijkbaar met: “Klaag niet dat je verkracht bent, want je droeg een kort rokje.”)
Videoplatforms
Een videoplatform is een internetapplicatie (website of app) om filmpjes te delen. De bekendste videoplatforms zijn YouTube, Vimeo en TikTok. Aangezien alle sociale media inmiddels video ondersteu- nen, verliest het specifieke begrip ‘videoplatform’ steeds meer aan betekenis.
Bron Kennisnet