Lessen en activiteiten uit Grip op de Groep (Van Engelen, 2014)
Wij verzamelen nationaal & internationaal (les)ideëen, tips, (les)materialen, boeken met lesbrieven, video's (filmpjes) en vele andere werkvormen tegen Pesten & Online Pesten (cyberpesten). Deze verschillende suggesties zorgen ervoor dat jij als leerkracht met je leerlingen op een andere manier kan gaan kijken en nadenken over pesten. Het daagt de leerlingen uit, het prikkelt ze en het stimuleertt ze om zelf na te denken en met oplossingen te komen. Zo zijn er lessugesties waar zij ook zichtbaar kunnen maken wat zij zelf gaan en kunnen doen tegen pesten.
Neem ook een kijkje in onze kennisbank, ter inspiratie of om te downloaden: Handleidingen, Beleid & Factsheets (routekaarten, wegwijzers), Wetenschappelijke Onderzoeken, Posters Stop Pesten Nu, Bijlagen bij Lesmaterialen Pesten & Cyberpesten, Kleurplaten Stop Pesten Nu, Rebussen. Allemaal suggesties om met je klas in gesprek te gaan over pesten, bijvoorbeeld voor de:
► Landelijke Dag tegen Pesten (jaarlijks 19 april) #dagtegenpesten
► Week tegen Pesten Nationaal & Internationaal
► Films over Pesten + (Les)Materialen
- Film Mina Moes (BO - groep 3 en 4)
- Film Boskampi's + lesmateriaal (groep 7 & 8 + klas 1)
- Documentaire Bully + interactieve iBook (VO-scholen)
- Film 'Pisnicht the movie' en lesmateriaal soms als grapje vakers als scheldwoord (VO-scholen)
- Film Skip en de Rythm Rangers + lesmateriaal (VO-scholen)
- Film Spijt (VO-scholen)
► Posters
- Posters & zie overige Posters in het downloadcentrum
► Boeken over pesten + lesmateriaal om met de leerlingen in gesprek te gaan over pesten en het boek
groep 1 t/m 4
- Prentenboek Grapje Ziva, de zebra zonder strepen wordt gepest + Handleiding + (Les)Materiaal voor groep 1 t/m 4 - Week tegen Pesten 2022
- Prentenboek of E-book 'Stop, hou op!' Woezel en Pip - voor groep 1 t/m 4 + lesbrief
- Handboek Superhelden voor groep 3 t/m 5 + lesbrief
groep 5 t/m 7
- Lespakket Dolfje Weerwolfje 'Grapje' + lespakkat voor groep 5, 6, 7 (les idee 411) - Week tegen Pesten 2022
- Week tegen Pesten 'Grapje' 2022* E-book SuperDolfje uit reeks Dolfje Weerwolfje - voor groep 5, 6, 7 (les idee 40) + lesbrief
groep 7 & 8
- Jane, de Vos en ik + lesbrief (vanaf 10 jaar)
- Boek 500 appjes die ik niet wil lezen (vanaf 10 jaar) + lesbrief
- Boek Midzomernachtdroom van Marieke Nijmanting - voor groep 7 en 8 (les idee 86) + lesbrief
- Boek De TikTok hack groep 6 tm 8 + lesbrief
vanaf 13 jaar
- Boek #Selfie van Caja Cazemier + lesbrief
► Boeken over Pesten
► YouTube Video's
- over Pesten en video's over Online Pesten en Liedjes over Pesten
Heb jij ook een lesidee die jij graag wil delen zodat ook collega's in Nederland hier gebruik van kunnen maken? Mail deze dan naar redactie@stoppestennu.nl. Check de disclaimer voor het gebruik van informatie op onze site.
De online wereld is een geweldige plek! Je kan er vrienden ontmoeten en je favoriete muziek en foto’s delen. Je kan er zelfs de wereld veranderen als je, zoals Malala en Martha, geweldige ideeën en een vlotte pen hebt, en zelf initiatief durft te nemen (zie pagina 15).
De BiebBoys plaatsen een foto op Instagram. Joran wordt helemaal gelukkig van alle likes die ze krijgen. Maar als iemand een rotbericht onder de foto plaatst weet Joran niet hoe hij moet reageren. De duimpjes Like en Cancel laten Joran zien wat een online reactie te weeg kan brengen. Zal Joran de juiste keuze maken?
Medialogica doet onderzoek naar hoe op sociale media een geraffineerd spel van haatzaaien en polarisatie is ontstaan en wie daar belang bij hebben. Een spel met ‘online handleidingen’ waarin staat hoe je je mening kan doordrukken en tegenstanders monddood maakt. Hoe kan het dat complottheorieën, zoals 'omvolking' – het idee dat de elite plannen zou hebben om de 'originele' bevolking van Nederland te vervangen – steeds meer mainstream worden? Hoe worden media bespeeld hierin mee te gaan? En heeft de journalistiek hier wel een goed antwoord op?
Sanne stuurde een sexy foto naar een vriend. Maar toen hij die foto doorstuurde naar de hele school, verpestte dat haar hele schoolperiode. Dit wordt ook wel sexting genoemd. Docenten moeten hier meer tegen doen, zeggen deskundigen.
Mocht de video hierboven niet zichtbaar zijn, klik dan hier
Een leuke activiteit om te laten zien wat er gebeurt als iedereen stappen onderneemt om pesten te voorkomen.
- Trek je voet over en knip deze uit op oranje papier.
- Schrijf er een bericht op waarin je iets deelt dat je voor jezelf of collega's kunt doen.
Hang alle treden op de vloer of muur van een gang, in je klaslokaal of zelfs op een trap.
Een leuke manier is bijvoorbeeld het good old touwtje trekken of een potje krijtvoetbal, een werkvorm beschreven in het boek van Boaz Bijleveld, net als de overige voorbeelden trouwens. Vervolgens zet je werkvormen in waarin je wederzijdse afhankelijkheid leert ervaren. Een hele mooie oefening om dat te doen is de Cup Stack Challenge, ook online makkelijk vindbaar. Hierbij moet je ontzettend goed afstemmen met je duo-partner om een kopje aan de hand van elastiekjes goed te kunnen stapelen, liefst zodat het een piramide wordt.
Hieronder een aantal suggesties om afspraken te maken met je groep over het voorkómen van pesten.
Onze afspraken in de groep
Lees nog een keer het prentenboek ‘Grapje!’ voor en speel onderstaande video af op het digibord
Esper kijkt nog een keer naar de groepsapp. Sinds gistermiddag zijn er misschien wel vijfhonderd berichtjes bij gekomen. Vijfhonderd berichtjes die hij niet wil lezen, maar tegelijkertijd kan hij niet anders. Zijn ogen worden ernaartoe getrokken als een magneet.
Een kort liedje dat oproept om nooit aan pestgedrag mee te doen. Op de website staat een ingezongen versie en soundmixversie van het lied, inclusief de bladmuziek. Hier kun je ook de ouders van de school naar verwijzen.
Isa is 13 jaar wanneer een naaktfoto met haar naam erbij de school rondgaat via WhatsApp en andere sociale media. Leerlingen schelden haar uit voor 'kankerhoer' en 'slet'. 'Ik voelde me vies en kwetsbaar' zegt Isa, die twee weken niet naar school durfde.
Volgens haar had de school weinig aandacht voor online shaming. Hoe gaan scholen eigenlijk om met dit soort incidenten? Geven ze voldoende voorlichting aan het ongewenst verspreiden van digitale naaktfoto's? En waarom is les in online shaming nu nog geen verplichte kost?
Zin in een tof spel dat jullie 12-14-jarigen uitdaagt om een sterkere groep te worden?
Speluitleg voor de groep
1. Het verhaal: wat is er aan de hand met de groep?
Met dit opzegversje kunnen de kinderen het belang om pesten te voorkómen op een snelle en leuke manier aan anderen duidelijk maken. Leer het aan in de groep.
Dolfje is een gewone jongen, maar bij volle maan verandert hij in een weerwolf. Dat vindt hij eerst helemaal niet leuk, maar later ontdekt hij dat het ook fijne en bijzondere kanten heeft. Bovendien is Dolfjes pleegvader juist gek op anders. (Zo draagt Pa bijvoorbeeld graag een theemuts op zijn hoofd!)
Lees telkens een fragment voor uit het prentenboek. Na het eind van het fragment mogen kinderen die dat willen in vrij spel laten zien hoe het verdergaat.
Tip 1: laat ook meerdere kinderen tegelijk vertellen/spelen hoe het verhaal verdergaat.
Tip 2: maak een keuze uit de fragmenten hieronder.
ITA, dat staat voor Individueel, Tweetallen en Allen, is een geschikte methode om mee te werken bij elk denkbaar thema. Het doel is om de communicatie tussen de leerlingen te verbeteren en ze zich bewust te laten worden van hoe ze denken. Deze methode vergroot het zelfvertrouwen van de kinderen en laat zien dat elke stem en elke mening belangrijk is. De leerlingen beginnen met zelf nadenken en zichzelf uitdrukken (schriftelijk, beeldend of wat past bij het thema of de vraag), daarna gaan ze in tweetallen aan de slag met het voeren van een dialoog en argumenten geven.
Een superspannend en grappig avontuur voor echte TikTok-fans! Yin wil acrobaat worden. En influencer. Ze is heel actief op TikTok. Behalve veel acrodansjes showt ze kleren en test ze ijsjes, mascara’s en doet ze mee aan challenges. Haar vriendin Nova (die zelf niet op TikTok mag) helpt haar met het maken van de TikToks, zij is daar een pro in.
Weet jij wat een ander wil? Als je weet wat andere kinderen graag pestgedrag.
Opzegversje
Jet, Roos, Peter, Karim en Kim. Anne, Lars, Latifa, Jim.
Linda, Hassan, Lidewij
en de juf en... jij!
Veel verschillende gezichten... Andere kleuren, andere namen... Jongens, meisjes, andere kleren... In één groep en altijd samen. Wat gezellig, leuk en fijn om zo bij elkaar te zijn.
Een meisje dat zich steeds meer verliest in haar internetliefde. Maar is die leuke jongen wel wie hij zegt te zijn…? Mirte baalt van haar ouders. Die behandelen haar als een klein kind, vindt ze. Dus als ze via social media een wat oudere jongen ontmoet die haar ‘een mooie vrouw’ vindt, voelt ze zich eindelijk begrepen en serieus genomen. Elke dag appt ze met Twan, en algauw wil hij ook videobellen. Mirte gaat helemaal op in haar internetliefde. Maar dan wil Twan meer van haar zien, meer bloot. En hij wil haar in het echt ontmoeten… Gaat ze hierop in?
Geef alle kinderen de opdracht om drie dingen op te schrijven die ze belangrijk vinden. Het moet gaan over:
Hoe we met elkaar omgaan in de klas;
Hoe we met elkaar werken en leren in de klas;
Wat we doen als het een keer mis gaat.
Nadat iedereen dit voor zichzelf heeft opgeschreven, maak je twee kringen. De helft van de kinderen staat met hun gezicht naar buiten, de andere helft van de kinderen staan met hun gezicht naar binnen (binnen- en buitenkring). De kinderen staan nu in tweetallen tegenover elkaar.
“Een nieuwe jongen in de klas”. Vertel dat je gaat voorlezen over de dag dat Gregor, een nieuwe leerling, voor het eerst bij Dolfje en Noura in de klas komt.
Lees blz. 12 t/m 14 voor uit het boek Superdolfje.
Achtergrondinformatie
Pedagoog en kinderarts Janusz Korczak (1978-1942) vond dat kinderen volwaardige mensen waren, die initiatief kunnen nemen en verantwoordelijkheid kunnen dragen. Hij had kritiek op de sterk controlerende houding van volwassenen. Janusz Korczak sprak van drie rechten van het kind.
Het recht om te zijn wie je bent
Het recht op de dag van vandaag
Het recht op je eigen risico (origineel: eigen dood)
Tijdens de Zilveren weken wordt aangeraden om minimaal 1x per dag een energizer met je groep te doen. Hieronder een overzicht van enkele energizers (incl. korte instructie!) die in alle groepen in te zetten zijn. Een andere leuke tip: schrijf de energizers die je wilt doen op een papiertje en stop deze in zilveren ballonnen! Iedere dag een (of meerdere) ballon kapot prikken en gezellig samen aan de slag!
Slachtoffer van pesten of zelf pester? [fictie]
Een tijdje geleden is Tom, een klasgenoot van Teun, onder de trein gekomen. Het is onduidelijk wat er precies gebeurd is, maar Teun weet dat hij vreselijk gepest werd, maar ook niet altijd aardig tegen anderen was. De moeder van Tom zoekt naar een verklaring voor zijn dood en zoekt Teun op; de naam die regelmatig in Toms dagboek voorkomt.
Ze hebben Tom heel erg gepest – Tom, slachtoffer van pesten of zelf pester?
Waarom een WhatsApp spel?
Op een van mijn scholen hoorde ik van de groep 4 leerkracht dat hij veel gedoe had met WhatsApp in zijn klas. De les What's happy was nog te moeilijk voor deze groep. Daarom ontstond dit WhatsApp spel, waarbij kinderen offline met WhatAapp aan de slag gaan. Live zeg je andere dingen tegen elkaar dan online.
Bewustwording dat je communiceert met een persoon met gevoelens, ipv een 'koud apparaat' staat centraal in dit spel.
Meidenvenijn is: “Het subtiel kwetsen door meisjes, van andere meisjes” - Anke Visser. Dat kan door iemand buiten te sluiten, te roddelen, groepjes te vormen, negeren, iemand op te stoken, rollen met je ogen als iemand wat zegt of doet, zuchten, fluisteren, manipuleren of door online haataccounts aan te maken, stickers te maken en nog zoveel meer…
Meidenvenijn wordt ook wel ‘Typisch meidengedoe’ genoemd.
De meeste jongens vechten een ruzie letterlijk of figuurlijk uit en dan: zand erover! Maar bij meiden suddert het vaak nog heel lang door.
Welke les wil je doen? In deze klassenquest worden de onderwerpen ‘Hacken’ en ‘Cyberpesten’ besproken. Je kunt zelf kiezen waar je de nadruk op legt. We hebben beide onderwerpen in deze les voor je uitgewerkt. Je kunt deze quest daarom twee keer met jouw klas spelen! De eerste uitwerking gaat over Hacken en de tweede uitwerking gaat is over Cyberpesten. Veel plezier!
Lesduur 45 minuten
Doelgroep Groep 5 t/m 8
Geschikt voor leerlingen tussen de 8 en 12 jaar. Ingestoken op B1 niveau.
Leerdoelen
Cyberpesten Leerlingen leren…
Doelstelling
- Leerlingen zien de link tussen persoonlijke informatie en cyberpesten.
- Leerlingen snappen het verschil tussen pesten en plagen.
- Leerlingen beseffen dat cyberpesten een ernstige zaak is.
Werkwijze
Doe dit spel met je groep, da's een goeie start!
Wie is het?
Je mag zo drie feiten over jezelf opschrijven. Probeer feiten op te schrijven waarvan je denkt dat (bijna) niemand in de klas dit weet. Zorg wel dat het dingen zijn die anderen van je te weten mogen komen. We gaan er namelijk een spel mee doen. Denk aan dingen die je graag doet na schooltijd, het beroep van je ouders, het coolste van je kamer of iets dat je heel leuk vindt of goed kan. Zet je naam niet op het papier. Als je drie dingen hebt opgeschreven mag je een prop van je papier maken.
Spijt, de film: met lesboek voor de leerlingen & docentenhandleiding
Jochem wordt gepest. Elke dag opnieuw is hij het slachtoffer van pestkoppen in zijn klas en dat was op zijn vorige scholen al net zo.
In deze klassenquest ervaren leerlingen hoe lastig het kan zijn om in te schatten wanneer en met wie je (online) wel of geen informatie, foto’s of video’s deelt. Aan de hand van de quest, inclusief een experiment in de klas, ontdekken leerlingen wat de gevolgen kunnen zijn van het delen van die informatie. Ook leren ze waarom zij dus goed na moeten denken over wat anderen met die informatie zouden kunnen doen. Er wordt stilgestaan bij het feit dat iedereen andere wensen en grenzen heeft wat betreft foto’s en video’s online zetten en delen.
Maak rode (niet waar) en groene kaartjes (waar) voor iedere leerling. Noem de stelling en laat ze een keuze maken:
Maak een film met je leerlingen aan de hand van onderstaande verhaalscènes. Verdeel de volgende spelscènes over kleine groepjes. Elk groepje speelt de gegeven scène na. Ze maken ook zelf de geluiden erbij. Geef ze daarvoor muziekinstrumenten, maar vertel dat ze ook voorwerpen uit het klaslokaal mogen gebruiken hiervoor.
In deze klassenquest komen leerlingen erachter wat phishing is en hoe ze dit kunnen herkennen. Criminelen doen zich bijvoorbeeld voor als jouw bank, school, of je verzekeringsmaatschappij en vragen vervolgens om persoonlijke gegevens. Je kunt ook een mail krijgen waarin staat dat je een prijs hebt gewonnen of whatsapp bericht waarin staat dat je een grote erfenis van je oma krijgt. Leerlingen krijgen in deze les handvatten aangereikt waarmee zij kritisch naar hun berichten leren kijken.
De studenten hebben de termen sexting, cyberpesten en identiteitsfraude mogelijk weleens gehoord, maar hebben hier nog niet of weinig les over gehad.
Lesdoelen
- De student kan de term sexting, cyberpesten, identiteitsfraude uitleggen aan de hand van voorbeelden;
- De student kan beschrijven wat de gevolgen zijn van sexting, cyberpesten, identiteitsfraude;
- De student weet wat je kunt doen tegen sexting, cyberpesten, identiteitsfraude.
Tijdsduur: 90 min.
Voordat je start met een van de werkvormen kan je het beste eerst even kort victim blaming en sexting wat kaderen. Begin aan deze werkvorm door naar dit filmpje te kijken. Bevraag de jongeren daarna over wat ze gezien hebben:
INLEIDENDE OPDRACHTEN
Doelgroep: 12-18 jaar
Tijd: 10 tot 20 min
Materiaal: smartphone, tablet of computer, internetverbinding, beamer (eventueel)
Met behulp van dit lespakket gaat jouw klas samen met Dolfje Weerwolfje (en zijn vrienden) met het thema aan de slag. De Week Tegen Pesten vindt dit jaar van 26 tot en met 30 september 2022 plaats. Het thema van dit jaar is Grapje! Moet toch kunnen?!
Bekijk deze aflevering van Chica Insta vs Realitiy (15 minuten) en bespreek met je leerlingen wat zij hiervan vinden
Een grapje of discriminatie? Thema Week tegen Pesten 2022 'Grapje, moet toch kunnen?'
Doelgroep VO en MBO
Dit werkboek bevat informatie, strips en opdrachten over cyberpesten. De strips zijn ontworpen door jongeren en door een professionele illustrator hertekent. Het doel van de strips en de opdrachten is om jou en jongeren van jouw leeftijd hulpmiddelen te bieden om cyberpesten aan te pakken. Je kunt dit werkboek alleen of beter nog, met één of meer vrienden lezen. Je kunt dit boek ook aan je leerkracht laten zien en vragen of zij dit tijdens de les willen gebruiken.
Voorbeeld vragen:
Lesmateriaal
Een energizer is een leuke kleine opdracht die zorgt voor afwisseling in de les, voor het losmaken van energie en voor het richten van de aandacht. Hieronder vind je eenvoudig bruikbare energizers, die geen of weinig voorbereiding vragen en maar een paar minuten hoeven te duren. Behalve dat energizers leuk zijn om te doen, kun je ze ook gebruiken om aandacht en concentratie te oefenen.
Bekijk deze aflevering van Chica over jouw mening en haatreacties en bespreek deze daarna met je leerlingen
Hieronder tref je vele lesmaterialen onder andere met het thema 'Grapje' van de Week tegen Pesten in NL in 2022 zoals het Prentenboek Grapje met het bijbehorende lespakket en het lespakket van Dolfje Weerwolfje maar daarnaast hebben wij ook een overzicht gemaakt van lesmaterialen die ook over 'Grapje' gaan..
Met deze verbindende activiteit ontdekken kinderen welke overeenkomsten ze hebben met anderen in de klas. De kinderen worden verdeeld in groepjes van drie of vier kinderen en krijgen drie minuten de tijd om zo veel mogelijk overeenkomsten te vinden. Met de voorbeelden die je geeft, beïnvloed je de richting waarin de kinderen zullen denken. Kies daarom bewust je voorbeelden.
Hélène voelt zich helemaal alleen. Haar vriendinnen willen niet meer met haar omgaan en iedereen op school doet onaardig tegen haar. In de pauzes zou Hélène zich het liefst verstoppen. Ze put troost uit het boek over Jane Eyre, een verhaal over een meisje dat opbloeit tot een prachtige, wijze jonge vrouw. Zou haar verhaal wél goed aflopen?
Dan gebeurt er tijdens een schoolkamp iets onverwachts. Vanaf dat moment lijkt het wel of Hélènes leven weer kleur krijgt.
Jommeke en zijn vrienden vertrekken op kamp. Het feit dat Kwak en Boemel meegaan om te koken, kan de pret niet drukken. Iedereen is blij dat ze eindelijk op kamp mogen. Iedereen? Toch niet helemaal. Saar, het nieuwe vriendinnetje van Annemieke, lijkt wat moeite te hebben om zich te integreren in de groep. Maar ligt dat wel aan haar, of is er meer aan de hand?
Doelstelling
- Leerlingen kunnen cyberpesten en de impact ervan herkennen.
- Leerlingen ontwikkelen strategieën om met dergelijke situaties om te gaan.
Werkwijze
De kracht van de Gouden Weken + lesmaterialen
Lesmaterialen
Besef van jezelf - Besef van de ander