Als het goed is, heeft u vooraf al bedacht wat er moet gebeuren als er dingen misgaan (zie: 'Maak een schoolveiligheidsplan' hierboven). Snel handelen is in ieder geval geboden, om de schade zoveel mogelijk te beperken.
Stap 1: probleem definiëren (en overige voorbereidingen treffen)
- ga na wat er aan de hand is, en wat de impact daarvan is;
- wijs één persoon aan die het contact met het slachtoffer (en eventueel zijn of haar ouders) onderhoudt. Bijvoorbeeld: de SLB als het om een student gaat, of de vertrouwenspersoon als het om een docent gaat;
- raadpleeg het slachtoffer (en eventueel zijn of haar ouders) en inventariseer zijn of haar wensen.
Bij voorkeur via de aangewezen contactpersoon;
- bedenk wat er nodig is om het slachtoffer een veiliger gevoel te geven. Neem hem of haar in ieder geval serieus, luister goed, vraag wat hij of zij nodig heeft, en veroordeel niet;
- ga na of er psychologische hulp nodig is;
- ga na of er sprake is van een strafbaar feit, en overleg met de betrokkenen en de politie of er aangifte (of een melding) gedaan moet worden;
- ga na of er crisismanagement of crisiscommunicatie nodig is, eventueel met behulp van een extern bureau;
- bepaal – indien nodig – de route voor escaleren of opschalen. Meestal: (1) SLB > (2) zorgcoördinator > (3) zorgadviesteam.
Tip: gebruik de Checklist gesprek slachtoffer en bepalen omvang & impact op Stappenplansexting.nl. Ook als er sprake is van andere problematiek dan sexting. Deze checklist bevat onmisbare adviezen voor het voeren van een gesprek. Bijvoorbeeld dat je bij het inventariseren van feiten moet oppassen met doorvragen, omdat dat sturend kan werken, wat belemmerend kan zijn voor een eventuele juridische procedure. En dat je beducht moet zijn voor een laconieke houding van de student, omdat dat een masker kan zijn.
Stap 2: actie ondernemen
In principe moet schadelijk beeldmateriaal natuurlijk zo snel mogelijk verwijderd worden. Maar...
Ten eerste is dat gemakkelijker gezegd dan gedaan:
- het is soms moeilijk om in contact te komen met de platforms die de beelden hosten;
- beelden die als kinderporno beschouwd kunnen worden, worden met hoge prioriteit behandeld, maar in andere gevallen kan er gesteggeld worden over de vraag of de gebruiksvoorwaarden al
- dan niet geschonden zijn;
- beelden die viraal zijn gegaan, zijn sowieso heel moeilijk te verwijderen, omdat ze her en der verspreid zijn (en ook bij individuen terecht zijn gekomen).
Ten tweede moet je je altijd afvragen of het verwijderen van beeldmateriaal er niet toe kan leiden dat er daardoor bewijsmateriaal voor een juridische procedure verdwijnt. Kortom: bezint eer ge begint. Wij raden het volgende aan:
- overleg met de politie, eventueel via Meldknop.nl als u nog geen vast contact bij de politie heeft;
- bij seksuele beelden, zie: StappenplanSexting.nl en neem contact op met HelpWanted.nl;
- blijf goed in gesprek met de betrokkenen (zie ook Stap 1 en Stap 3).
Bij zeer ernstige gevallen, zoals suïcides, kunt u een externe expert inschakelen om de betrokkenen te begeleiden. Dat kan o.a. via Stichting School & Veiligheid.
Tip: overweeg het inschakelen van een zogenaamde trusted flagger als het niet lukt om schadelijke beelden snel verwijderd te krijgen. Trusted flaggers zijn organisaties die gemachtigd zijn om schadelijke beelden snel offline te krijgen. Voor seksuele beelden is dat HelpWanted. Voor overige gevallen kan de stichting Stop Online Shaming behulpzaam zijn.
Stap 3: communiceren
Communiceren algemeen – Wees erop voorbereid dat uw onderwijsinstelling trending topic op sociale media kan worden. Bedenk hoe u daarmee om zult gaan:
- heeft u heldere statements geformuleerd?
- heeft u iemand beschikbaar die online kan reageren?
In de praktijk:
- plaats updates over het incident op de website van uw school, en/of de social media waarop uw school actief is;
- verwijs daarbij meteen naar de tips over veilig internetgebruik die u natuurlijk al eerder gepubliceerd had. Zo laat u zien dat u veilig internetgebruik heel serieus neemt.
Tip: gebruik de Checklist gesprek slachtoffer en bepalen omvang & impact op Stappenplansexting.nl.
- Adviseer het slachtoffer om niet online te reageren. Online reageren kan escalatie in de hand werken en heeft het risico dat de identiteit van het slachtoffer bekend wordt. De emoties lopen vaak hoog op, zeker als de dader bekend is. Dat is niet wenselijk; de-escaleren is altijd het devies.
- Communiceren met de ouders (indien van toepassing) – Soms eisen de ouders van het slachtoffer openbare excuses van de dader. Andere ouders willen juist vooral geen ruchtbaarheid geven aan het voorval. Houd rekening met beide opties, die beide legitiem zijn.
- Adviseer de ouders om niet online te reageren (zie verder: ‘Communiceren met het slachtoffer’ hierboven).
- Houd er rekening mee dat ouders zó boos kunnen zijn dat ze de dader met gelijke munt terug willen betalen. Dat soort reacties is begrijpelijk maar niet slim (en ook strafbaar). Probeer dit dus tegen te houden.
- Communiceren met de medestudenten – Praat in een vroeg stadium met de jaargenoten van het slachtoffer (als het slachtoffer dat zelf goed vindt). Gaat het om een grote zaak, en hebben veel studenten de beelden gezien, dan moet er met alle studenten over gesproken worden.
- Vertel op hoofdlijnen wat er speelt, wat het emotioneel doet met het slachtoffer, en wat de gevolgen zijn als je de beelden hebt gedeeld. Waarschijnlijk heb je dan een strafbaar feit gepleegd. Draag de studenten op om belastend materiaal uit hun telefoon te verwijderen en verbied verdere verspreiding. Vraag de studenten ook om het slachtoffer niet nog extra te straffen, met verwijten als “eigen schuld, dikke bult” (zie ook: victim-blaming. Het kan iedereen overkomen, en als je in zo’n vervelende situatie zit, heb je meer aan steun dan aan verwijten.
Waarschijnlijk zal het niet lukken om alle beelden te laten verdwijnen binnen de school, maar dat kan nooit een reden zijn om deze stap achterwege te laten. De dringende opdracht om de beelden te verwijderen past bij de ernst van de mogelijke gevolgen en is pedagogisch gezien dus noodzakelijk.
Wijs de studenten op Meldknop.nl. Deze site biedt hulp bij allerlei problemen op internet, waaronder de verspreiding van ongewenste foto’s en filmpjes. (In feite is het een verwijs-site naar andere instanties, zoals de politie en HelpWanted.nl)
Communiceren met de docenten
Docenten krijgen ongetwijfeld vragen, van studenten en mogelijk ook hun ouders. Help uw personeelsleden met goede, heldere informatie die zij weer door kunnen geven.
Communiceren met ‘de media’
Als het om een grote zaak gaat, is de kans groot dat ‘de media’ (regionaal of landelijk) ervan zullen horen en dat ze er aandacht aan zullen besteden. Zet alle highlights op een rijtje, en bedenk vooraf wat u wilt vertellen. Wees transparant. Laat zien dat uw school niet bang is voor zijn reputatie, maar dat het u echt gaat om de veiligheid en het welzijn van uw studenten.
Bron MBO Raad