Ken je rol als coach bij pestgedrag
Veel mensen zijn wel eens betrokken geweest bij pestgedrag of de gevolgen daarvan. Dit kan zijn als slachtoffer, dader, maar ook als getuige. Als trainer/coach heb je een nadrukkelijke rol bij het voorkomen van pestgedrag binnen een ploeg.
De basis hiervoor wordt mogelijk gevormd door regels, maar zeker ook door de omgang van de trainer met zijn of haar pupillen. En pesten is niet alleen iets wat voorkomt bij kinderen, maar ook bij volwassenen.
Probeer te signaleren
Het eerste wat een voetbaltrainer moet doen, is het pesten signaleren. Is iemand een buitenbeentje in de groep, dan is dat tijdens trainingen en wedstrijden niet altijd te merken. Vaak ligt de oorzaak in de voetbalkwaliteiten van het slachtoffer; als die beduidend minder zijn dan die van de rest heeft dat zijn weerslag op de positie van het slachtoffer. In een wedstrijd zal hij niet snel betrokken worden in het spel, en bij het bepalen van teams voor een training wil niemand graag met hem in een groepje zitten.
Video Centrum Veilige Sport, grensoverschrijdend gedrag: blijf je stil of praat je erover?
Klik op de afbeelding of klik op deze link om de video te bekijken.
Sta boven het pestgedrag
Iemand die gepest wordt, komt al vrij snel in een vicieuze cirkel terecht. Daar is het moeilijk uit ontsnappen, omdat een slachtoffer niet begrijpt dat het zelf onbewust pestgedrag oproept. Daarom moet de oplossing van buitenaf komen. Voor het functioneren van een voetbalteam is het dus van groot belang dat een trainer boven het pestgedrag staat.
Vaak dezelfde, verstrekkende gevolgen
Het slachtoffer van pesterijen zal nooit op zijn werkelijke niveau kunnen presteren. Pesten kent namelijk vrijwel altijd dezelfde gevolgen:
- Het slachtoffer stopt veel energie in het probleem en kan zich niet concentreren;
- Er komen psychosomatische klachten zoals hoofd- en buikpijn;
- Het slachtoffer voelt zich bedreigd en wordt onzeker;
- Er ontstaat een negatief zelfbeeld met alle gevolgen van dien.
Zoek de oplossing niet bij het slachtoffer
Omdat de oorzaak van het pestgedrag vaak is terug te voeren op het slachtoffer zelf, ligt het vaak voor de hand om daar de oplossing te zoeken. Dat is echter de verkeerde gedachte. Een trainer moet in zijn ploeg namelijk zorgen voor emotionele veiligheid. Door zichzelf respectvol op te stellen naar alle spelers, ook diegenen die over minder voetbalkwaliteiten beschikken, ontstaat een betere onderlinge sfeer.
Verantwoordelijkheid ook naast het veld
Wordt er eenmaal gepest, dan is het van belang de pester op zijn gedrag aan te spreken. Dat moet niet alleen op het veld gebeuren, maar ook daarbuiten. De verantwoordelijkheid ligt dus niet alleen bij een trainer, maar ook bij de vereniging, de ouders en andere betrokkenen.
Train ook eens op samenwerken
Ook helpt het om niet alleen competitieve elementen te trainen. In plaats van een oefening waarbij er een beloning is voor de snelste, langste of technisch meest vaardige, loont het ook om te trainen op samenwerken.
Bron: KNVB
Pesten op sportverenigingen
Maar hoe is het momenteel gesteld met de aanpak van pestgedrag op sportverenigingen? De sportvereniging is naast school een belangrijke ontmoetingspraktijk voor circa 1,6 miljoen kinderen en jeugdigen. De aanname dat kinderen vrijwillig en voor hun lol sporten, verklaart wellicht de geringe beleids- en onderzoeksmatige aandacht voor pesten op sportverenigingen. Toch lijkt ons meer structurele aandacht voor pestgedrag op sportverenigingen geen overbodige luxe. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht blijkt dat:
- op sportverenigingen minstens net zoveel gepest wordt als op scholen;
- daders en slachtoffers van pesten op scholen blijken veelal ook daders en slachtoffers te zijn op de sportvereniging. In die zin zijn de pestrollen over de verschillende contexten tamelijk 'stabiel';
- trainers de feitelijke omvang van pesten op hun sportvereniging niet goed kunnen inschatten en de effectiviteit van hun aanpak waarschijnlijk overschatten en
- dat er tot nu toe nog geen gedegen pestpreventieprogramma’s bestaan voor de sportvereniging.
Voor coaches, trainers, begeleiders
Stappenplan pesten Bron Centrum Veilige Sport Nederland
- Afspraken maken met je groep/team Check 4
- In de sport: gepast reageren bij pestenIn de sport: gepast reageren bij pesten
- Gedragscodes Sport voor Trainers en coaches
- Als trainer in de sport pesten bespreekbaar maken, hoe doe je dit?
- Jouw gedrag als sportbegeleider is van cruciaal belang voor een positief groepsklimaat. Zie zelfreflectiechecklist
- Eén op de acht sporters heeft te maken met seksuele intimidatie of misbruik Campagne Blijf je stil of praat je erover? van Centrum Veilige Sport Nederland inclusief gratis downloadbare posters en video's
- Pesten in de klas, aanpakken en voorkomen
- Spelsuggesties/Les idee 134: Kwartetspel wat is pesten, pesten in de sport (8+)
- Spelsuggesties/Les idee 135: Estafette stellingenspel (+10) over pesten (in de sport)
- Spelsuggesties/Les idee 136: Het hoger lager spel pesten in de sport 10+
- Spelsuggesties/Les idee 137: Samenwerkingsspelen tijdens de sport of met gymlessen
- Spelsuggesties/Les idee 177: Zapp sport, pesten of plagen FC Rijnvogels? En vandalisme op de voetbalvelden
- Zoek samen naar oplossingen Check 8
- Zorg voor variatie in je spelletjes Check 1
Feiten & Cijfers
In het afgelopen jaar is de Sport Wereld volledig door elkaar geschud met enorme openbaringen over allerlei soorten excessen op het gebied van ongewenst gedrag binnen de sport.
Pesten (o.a. bedreigen, uitlachen, intimideren, chanteren, roddelen, fysiek, uitfluitten, wegjagen, buitensluiten en via social media), seksuele intimidatie, discriminatie en ander ongewenst (agressie, drank- en drugsgebruik). Allemaal ongewenst gedrag waar topsporters mee te maken hebben.
Dit gedrag ervaarden zij niet alleen met hun trainers of coaches maar ook in vele gevallen door hun eigen teamgenoten. Top voetballers, wielrenners, turners, gymnasten, boksers, volleybalsters en nog veel meer sporters die zich genoodzaak voelden om bij hun club weg gaan,
Deze dingen komen niet alleen in de topsport voor maar ook in de amateurclubs. Juist omdat daar meestal geen professionele trainers of coaches zijn. Deze taken worden ingevuld door goedbedoelde vrijwilligers of ouders. Deze trainers en coaches hebben geen opleiding of training gehad om ongewenst gedrag (pedeze misstanden te herkennen of om hierop te acteren.
90% van het seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt nooit gemeld. Slachtoffers schamen zich of denken dat het hun eigen schuld is dat ze dit overkomt.
De drie vormen van grensoverschrijdend gedrag komen in verschillende mate voor.
- Bijna 70% van de jeugdige sporters heeft een emotioneel grensoverschrijdende gebeurtenis meegemaakt,.bij 46% heeft dit ook indruk gemaakt.
- Lichamelijk grensoverschrijdend gedrag heeft 24% meegemaakt bij ruim 10% heeft dit indruk gemaakt.
- Voor seksueel grensoverschrijdend gedrag geldt dat 16% dit heeft meegemaakt en dat het bij ruim 7% indruk heeft gemaakt.
Leestips!
- Het volledige Rapport 2020 Grensoverschrijdend gedrag in de Nederlandse sport iov NOC-NSF en Ministerie VWS
Het kan dan gaan om zowel emotioneel als lichamelijk of seksueel ongewenst gedrag
De meeste meldingen vanuit de sport gaan over pesten en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Denk daarbij aan ongewenst foto's maken in kleedkamers, ongewenste aanrakingen, of aanrandingen. Bij lichamelijk ongewenst gedrag kan het gaan om een vechtpartij, maar ook over slaan met voorwerpen, of iemand opzettelijk pijn doen. Uit onderzoek blijkt dat sporters ook veel last hebben van emotioneel grensoverschrijdend gedrag. Denk daarbij aan schelden, discriminatie, pesten maar ook intimiderend taalgebruik.
Kwetsbare groepen
Minderjarigen, LHBT+, sporters met een beperking en topsporters zijn extra kwetsbare groepen. Soms is dat omdat zij zich niet of moeilijk kunnen verweren. Soms zijn mensen gewend om over hun eigen grenzen te gaan of hebben ze als kind geleerd om geen nee te zeggen tegen een volwassene in hun omgeving. Bij topsporters zie je vaak dat de prestatie belangrijker lijkt te zijn dan het aankaarten van ongewenste gedrag. Niets van dit alles is echter een excuus om de grenzen van een ander over te gaan.
Maak jij zelf iets dergelijks mee? Praat erover!
Waarom hoor ik hier weinig over?
Mannen vinden het vaak extra moeilijk om te melden dat zij slachtoffer zijn van seksuele intimidatie en misbruik. Daarom roepen wij hen juist op om het gesprek aan te gaan en erover te praten. Door binnen je vereniging aan preventie te doen, wordt de kans op ongewenst gedrag een stuk kleiner.
Zie je iets gebeuren waar je over twijfelt? Twijfel is goed, het zet je onderbuik in gang en vraagt je om een mening te vormen over wat je ziet of hoort. Je kunt een situatie zwaarder inschatten, maar ook onderschatten. Praat er hoe dan ook over!
Meldingen
Het Centrum Veilige Sport en de sportbonden krijgen jaarlijks honderden meldingen binnen van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Een incident is vrijwel nooit puur één soort gedrag, vaak is ook intimidatie of uitsluiting onderdeel van het incident. Onze medewerkers en de vertrouwens(contact)personen van de bonden hebben contact over meldingen en signalen. Zo kunnen ze incidenten begeleiden en bestuurders ondersteunen. We hebben een landelijk netwerk in de hulpverlening en directe lijnen met zedenpolitie. Lees hier hoe je een melding kun doen.
Klik op afbeelding voor grotere versie of klik hier
Trainers en coaches
Als trainer natuurlijk wil je natuurlijk dat iedereen met plezier naar de training komt. Dat er op z’n tijd gewonnen wordt, ook leuk. Maar hoe zorg je dat het leuk is en blijft? Hoe iedereen gemotiveerd blijft en beter wordt? En hoever kan je daarin eigenlijk gaan? Soms raak je je sporters misschien aan om ze te helpen. Goed bedoeld, maar wat vindt de sporter in kwestie daar eigenlijk van? Of de ouders langs de kant. Bekijk de animatie hieronder eens. Dan weet je hoe het leuk houdt. Voor iedereen, ook jezelf.
Video Gedragscode Sport: trainers, coaches en begeleiders NOC-NSF
Klik op de afbeelding of klik op deze link om de video te bekijken.
>> Meer informatie over de gedragscode voor trainers en coaches.