Pesten is ...
... een vorm van agressie waarbij één of meer personen de intentie hebben een ander steeds opnieuw schade toe te brengen waarbij de macht ongelijk verdeeld is; het slachtoffer kan zich meestal niet verdedigen
- Pesten gebeurt steeds opnieuw
- De pester staat sterker dan het slachtoffer
- Pesten gebeurt met opzet
Pesters leren niet met overleg of met begrip voor anderen iets te bereiken en blijven vaak onaangepast gedrag vertonen. Daardoor hebben ze een grotere kans om op latere leeftijd probleemgedrag te vertonen, zoals delinquentie (Nansel e.a., 2004). Klasgenoten die niet direct bij het pesten betrokken zijn, ondervinden vaak ook hinder van ernstige pesterijen; ze voelen zich minder veilig en zijn bang om het volgende slachtoffer te worden (Nishina & Juvonen, 2005). Pesten heeft tot slot ook negatieve gevolgen voor het welbevinden van leerkrachten (zie Espelage e.a., 2013).
Definitie Pesten | Downloadcentrum | Feiten & Cijfers | Gevolgen | Grijp in als je pesten ziet | Ik word gepest | Ingrijpen als omstander | Kennisbank | Landelijke Dag tegen Pesten | Les(materialen) | Misverstanden | Kenniscentrum Online pesten (cyberpesten) | Kenniscentrum Pesten | Plagen & Pesten | Pesten aanpakken complex probleem | Rollen | Voorlichtingen | Vormen | Tips tegen Pesten | Vormen | Week tegen Pesten
Pestgedrag op school heeft veel te maken met heersende groepsnormen, terwijl de aanpak van het pestgedrag veelal gericht is op de gepeste en de pester.
“De rol van de groep is echter een belangrijke factor waardoor pestgedrag op school ontstaat en in stand gehouden wordt.
"Hoewel we niet allemaal verantwoordelijk zijn voor het feit dat er wordt gepest, zijn we er wel allemaal verantwoordelijk voor dat het stopt”
Misverstanden over pesten
Pesten is goed voor je karaktervorming en helpt je om je uit moeilijke situaties te redden”
Van systematisch gepest worden leer je niets“Ik ben vroeger op school ook gepest, maar dat heeft geen enkele invloed op me gehad”
Was het wel écht pesten?“Als je gepest wordt, moet je juist leren om van je af te bijten”
Dit is moeilijk, gegeven het machtsverschil
Pesten is een groepsproces
- Je hebt een groep nodig om te pesten
- Pesten is een probleem van de groep
- Je hebt de groep nodig om het op te lossen
- Het zijn de normen in de groep en gerelateerde groepsprocessen die bepalen of leerlingen met risicofactoren worden in- of buitengesloten, of de kans krijgen om te pesten.
Wist jij dat ... Pesten in 10 seconden stopt (in 57% van de gevallen) als de PEER pressure group (omstanders/leeftijdsgenoten) ingrijpt!
Pesten en de groep
- Bijna alle leerlingen keuren pesten af; toch zijn er veel die meedoen of die niets zeggen
- Van belang dat alle leerlingen leren inzien dat zijzelf invloed kunnen hebben op het pesten
- Ombuigengroepsnorm:“We willen dat pesten stopt”
Hoe wordt pesten op school aangepakt?
Scholen moeten zorgen voor een sociaal veilige omgeving en moeten pesten tegengaan. Hoe ze dit doen, mogen scholen zelf bepalen. Ze moeten wel voldoen aan de Wet veiligheid op school.
Uit het onderzoek van de Rijks Universiteit Groningen (RUG) blijkt edat er een relatie is tussen het beeld dat leerkrachten hebben van de oorzaken van pesten en het aantal gepeste leerlingen in de klas. Meestal kan er niet één enkele reden aangewezen worden voor waarom iemand gepest wordt: pesten wordt veroorzaakt door een complex samenspel van meerdere factoren. Wanneer individuen worden geconfronteerd met dergelijke complexe problemen hebben zij de neiging dit toe te schrijven aan één enkele oorzaak. Ze versimpelen het probleem dus. Door dit trucje van het menselijk brein worden complexe situaties beter begrepen (Miller 1995).
Leerkrachten zien een gepest iemand niet altijd als slachtoffer.
Zo werkt het ook wanneer leerkrachten geconfronteerd worden met pesten in hun klas. Hoe leerkrachten denken over de oorzaken van pesten kan in grofweg twee categorieën worden verdeeld: zij kunnen het pesten toeschrijven aan factoren waarop zijzelf invloed kunnen uitoefenen (interne factoren) of aan factoren waarop zij geen of weinig invloed kunnen uitoefenen (externe factoren), (Van Hattum, 1997).
Uit ons onderzoek (RUG) blijkt dat er meer leerlingen gepest worden als de leerkracht het pesten sterk toeschrijft aan externe factoren, zoals de thuissituatie van leerlingen. Dit komt waarschijnlijk doordat deze leerkrachten geloven dat het pesten niet door hen op te lossen is en dat het daarom weinig zin heeft om in te grijpen in pestsituaties in de klas (Van Hattum, 1997). Deze leerkrachten gaan er dus van uit dat hun handelen niet zoveel verschil zal maken. Het is belangrijk dat leerkrachten zich ervan bewust zijn dat het meestal niet mogelijk is om pesten toe te schrijven aan enkel externe of interne factoren.
Zelfs als er externe factoren zijn die het oplossen van pesten aanzienlijk bemoeilijken - zoals een problematische thuissituatie – hebben leerkrachten wel degelijk invloed op het pesten in hun klas.
Samenvattend kan gesteld worden dat leerkrachten moeten beseffen dat pesten wordt veroorzaakt door een samenspel van interne en externe factoren waarop zij deels zelf invloed kunnen uitoefenen. Daarnaast is het belangrijk dat leerkrachten pesten niet onderschatten en zich realiseren dat zij wellicht niet van alle pestsituaties op de hoogte zijn. Ten slotte is het belangrijk dat leerkrachten pesten als onacceptabel gedrag beschouwen en dit ook uitdragen naar hun leerlingen.
Lees meer over dit onderzoek 'Aantal gepeste leerlingen per klas: leerkracht maakt het verschil' van de Rijks Universiteit Groningen (RUG) Rene Veenstra en Beau Oldenburg
Beleid op school
Scholen voor primair en voortgezet onderwijs zijn verplicht een veiligheidsplan op te stellen. Een pestprotocol kan een onderdeel van dit plan zijn maar dat is niet verplicht. De school moet vermelden:
- hoe de school pestgedrag signaleert;
- welke afspraken er zijn om pesten te voorkomen en aan te pakken;
- wie de vertrouwenspersoon is;
- wie het aanspreekpunt pesten is;
- hoe de klachtenregeling werkt;’
- waar de onafhankelijke klachtencommissie is te vinden.
"Uiteindelijk zullen we ons niet de woorden van onze vijanden herinneren, maar het zwijgen van onze vrienden”
- Martin Luther King -
Pesten aanpakken is een complex probleem - Ministerie van OCW
Pesten is een complex en universeel probleem (Swearer, e.a., 2010). Op de basisschool is circa 10% van de leerlingen er slachtoffer van. Pesten heeft tal van negatieve consequenties (Salmivalli & Peets, 2009). Slachtoffers kunnen last hebben van psychische klachten, zoals gevoelens van eenzaamheid, gebrek aan zelfwaardering, geen vertrouwen hebben in anderen of depressiviteit. Niet alleen slachtoffers ondervinden (soms blijvende) problemen, ook pesters lopen het risico in hun ontwikkeling slechter af te zijn.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap video: Wat doe jij? Waarom is pesten aanpakken zo complex.
Bekijk bovenstaande video door op de afbeelding te klikken of op deze link waar Sander Dekker laat zien welke partijen allemaal nodig zijn om pesten aan te pakken.
Deze acties hebben een positief effect bij het aanpakken en bestrijden van pesten binnen de school
- Organiseer voorlichtingsavonden voor ouders over pesten en online pesten (cyberpesten) en maak de richtlijnen bekend binnen de school voor hulp.
- Bevorder de samenwerking tussen leerkrachten OP'ers en NOP'ers rond pesten.
- Werk structureel aan een positieve sfeer op school en bespreek met regelmaat het onderwerp pesten en hoe kinderen voor elkaar kunnen opkomen.
- Check of je veiligheidsplan up-to-date is en dat het hele team daar mee bekend is.
- Plan goed toezicht op de plekken waar het 'druk' is met kinderen en versterk daar het toeziciht:
- op het schoolplein
- pauzes
- de gymzaal of de route daarheen
- de kapstokken
- in de gang enz
Tips voor verbeteren toezicht
- Zorg dat de leerkracht als 1e op het plein is en daaarna pas de kinderen. Regel ook welke collega dan koffie of thee naar het schoolplein brengt.
- Zorg dat bij binnenkomst van de school & klas dat de leerkracht goed zicht heeft op de gangen en kapstokken.
- Inventariseer met een collega's en met de leerlingen waar pesten op jouw school het meeste kan gebeuren zonder dat jullie dit zien.
- Vraag aan leerlingen: "Zijn er plekken binnen onze school waar gepest wordt, maar waar wiji dit niet kunnen zien.". Je krijgt zo meerdere antwoorden.
Wij bieden naast tips & adviezen tegen Pesten en Online Pesten, voor Scholen ook informatie, zoals (zie Kennisbank):
- Beleidsinstrumenten
- Factsheets, Wegwijzers
- Cijfers & Feiten, Richtlijnen
- Wet- en regelgevingen
- Handreikingen
- Protocollen
- Wetenschappelijke Onderzoeken
- Posters
- en veel gratis Lesmaterialen.
Meer interessante informatie
- Checklist voor scholen van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) bij de keuze voor een anti-pestprogramma
- Herken jij signalen van pesten?
- Gedragsregels in het onderwijs
- Hoe pestproof is jouw school?
- Inventarisatie richtlijnen en protocollen Nederlands Jeugd Instituut
- Wat doet pesten met een gezin?
- Samenwerking scholen en ouders
- Ouderavond over pesten en/of online pesten (cyberpesten)
- Pesten op school, waar kunnen ouders terecht Routekaart
- Tips voor ouders: Je kind wordt gepest, je kind is een pestkop of je kind is een omstander
Breng snel een bezoekje aan ...
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
► Kenniscentrum Pesten
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
► Kenniscentrum Online pesten ~ Cyberpesten
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
► Kennisbank ~ Inclusief Downloadcentrum
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
► Lesideëen & Lesmaterialen ~ Pesten & Online Pesten
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
► Dag tegen Pesten ~ Landelijk, Jaarlijks 19 april
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
► Week tegen Pesten ~ Nationaal & Internationaal