Checklist voor scholen bij de keuze voor een anti-pestprogramma | Voor Scholen

Scholen zijn verantwoordelijk voor de sociale veiligheid van hun leerlingen. Onderdeel daarvan  is het voorkomen en aanpakken van pesten. Welke anti-pestprogramma een school kiest (zie ook databank Erkende Interventies NJI), hangt af van een aantal belangrijke stappen die de school voorafgaand aan deze keuze zou moeten zetten. Deze hebben tot doel de sociale veiligheid in brede zin te bevorderen, op een manier die bij de school past. Het Nederlands Jeugdinstituut heeft deze stappen op een rij gezet op basis van jarenlange praktijkervaring en advisering aan scholen en overheid.

Starten met sociale veiligheid: een goed begin is het halve werk

Om effectief te werken aan sociale veiligheid zijn de volgende acties door school nodig:

• Ontwikkel binnen de school gezamenlijk een visie op sociale veiligheid.
• Ontwerp op basis van deze visie een veiligheidsbeleid en een (jaar)veiligheidsplan waarin staat op welke manier sociale veiligheid in en rond de school gewaarborgd wordt.
• Maak inzichtelijk op welke manier de school het sociale veiligheidsbeleid en –plan uitvoert.
• Zorg voor inzicht in de leerlingenpopulatie en de context waarin de leerlingen opgroeien, en betrek dit bij het veiligheidsbeleid.
• Hanteer duidelijke normen en regels op school. Zorg dat deze bekend zijn bij alle betrokkenen en breed gedragen worden in de school. Deze regels maken duidelijk welke houdingen en gedragingen wenselijk zijn, en welke ongewenst en grensoverschrijdend zijn.
• Ondersteun medewerkers om de visie op sociale veiligheid te vertalen naar pedagogisch handelen.
• Zorg voor inzicht in de sociale dynamiek tussen de leerlingen, bijvoorbeeld via een periodiek sociogram per klas. Monitor op basis hiervan wanneer de dynamiek negatieve effecten heeft op het welbevinden van leerlingen, en werk aan verbetering daarvan.
• Creëer inzicht in de beleving van sociale veiligheid van leerlingen en onderwijs (ondersteunend) personeel.

Keuze voor een anti-pestprogramma

Een op school uitgevoerde monitoring laat zien welk effect het sociaal veiligheidsbeleid heeft op het voorkomen en tegengaan van pesten. Als aanvulling kan gekozen worden voor een geschikt anti-pestprogramma. In de praktijk blijkt dat een anti-pestprogramma scholen vaak helpt om de aanpak van pesten, zoals geformuleerd in het sociaal veiligheidsbeleid, concreet te maken. Bij het maken van de keuze voor een programma, is het goed rekening te houden met de volgende factoren:

• De complexiteit van het programma.
• Of het programma aansluit bij de waarden en normen van de school.
• De deskundigheid van de leerkrachten en bekwaamheid om het programma uit te voeren.
• De mogelijkheden voor ondersteuning bij de uitvoering van het programma.
• Of er aanwijzingen zijn voor de effectiviteit, wat blijkt uit a) een theoretische onderbouwing die aansluit bij gangbare wetenschappelijke inzichten en b) een empirische onderbouwing die voldoet aan gangbare wetenschappelijke eisen.
• Of het programma aansluit bij de wettelijke verantwoordelijkheid voor de veiligheid van leerlingen, en bij de specifieke behoeften en ambities van de school.

Na de keuze voor een anti-pestprogramma is de uitvoering geen eenmalige activiteit, maar een doorgaande cyclus van verankering. Daarbij is structureel aandacht nodig voor het signaleren en bespreekbaar maken van pesten op school en met ouders, en het in teamverband en intervisie bespreken van casuïstiek, praktijksituaties en dilemma’s.

Wegwijzer programma's sociale veiligheid

De wegwijzer programma's sociale veiligheid zet voor scholen op een rij welke werkzame delen in anti-pestprogramma's een positieve invloed kunnen hebben op de aanpak van pesten. Per programma is te zien welke werkzame delen er zijn, op welk moment je een programma kunt inzetten en of je het programma toepast op individuele leerlingen, een klas of de hele school. 

Pestmonitor

Uit het onderzoek Wat werkt tegen pesten' blijkt onder meer de meerwaarde van het bevragen van leerlingen over pesten met een monitor. De portal waarin de vragenlijst voor het onderzoek ‘Wat werkt tegen pesten’  is opgenomen stopt nu het onderzoek is afgerond. Er is een sterk verkorte vragenlijst (17 vragen) samengesteld die een valide en betrouwbaar beeld geeft van de sociale veiligheid op school. Dit is afgestemd met de Onderwijsinspectie en het consortium ‘Wat werkt tegen pesten’. De verkorte vragenlijst heet Veilig op School (VoS). Hiermee kunnen scholen ook in de toekomst voldoen aan de eis van de Onderwijsinspectie  externe linken een goed beeld hebben van de sociale veiligheid van de leerlingen op school.

De monitor is in totaal door meer dan twintigduizend leerlingen gebruikt door een samenwerking met de GGD Amsterdam en KiVa.

De monitor is inmiddels landelijk beschikbaar voor scholen, vooralsnog via de kanalen:

1. https://www.ksvg.nl/de-leerlingmonitor externe link
2. www.hartenzielmonitor.nl externe

In het dossier Kennisnet vindt u meer informatie voor een goed pedagogisch schoolklimaat en veiligheid in en om school.

Als hulpmiddel bij het ontwikkelen van de aanpak van sociale veiligheid kunnen scholen gebruikmaken van een Digitaal Veiligheidsplan van School & Veiligheid:www.digitaalveiligheidsplan.nl.

Meer informatie

Kijk in dit dossier bij Wat werkt tegen pesten voor informatie over werkzame ingrediënten van anti-pestaanpakken. Op basis van onder meer deze werkzame factoren heeft een onafhankelijke commissie dertien anti-pestprogramma’s in 2014 beoordeeld als veelbelovend.

Bron