Pesten op het werk begint als een blaar, klein en onopgemerkt
Volgens Davenport, Schwartz en Elliot is pesten op het werk "een kwaadwillige poging om iemand van het werk te dwingen door middel van ongerechtvaardigde beschuldigingen, vernedering , algemene intimidatie, emotionele mishandeling en/of terreur." Dit kan leiden tot mentaal trauma en fysiek leed, gevoed door een giftige cultuur die het misbruik tolereert en soms zelfs aanwakkert. Hoewel pesten op het werk doelwitten overrompelt, is de cyclus zeer voorspelbaar. Het ontvouwt zich in verschillende fasen (organisatiepsycholoog Heinz Leymann). Het begrijpen van het proces van pesten op de werkvloer is belangrijk om het te kunnen stoppen. Door pesten aan te kaarten, omstanders te betrekken en te streven naar een organisatiecultuur die psychologische veiligheid waarborgt, kunnen we pestgedrag verminderen. ►Lees meer Pesten op het Werk en diverse voorbeelden
Financiele gevolgen voor werkgevers door pestkoppen en meelopers
Als manager is het belangrijk de financiële gevolgen van getreiter op het werk niet te onderschatten. Het aantal medewerkers dat zich ziek meldt, of minder presteert in hun werk is groot. Sommige slachtoffers besluiten uiteindelijk zelfs ontslag te nemen.
- Jaarlijks 500.000 werknemers slachtoffer van pesten op de werkvloer 1:8 (TNO)
- Pesters & meelopers kosten werkgevers veel geld, leed & schade
- 4 miljoen extra verzuimdagen p.j., totaal geschatte kosten 2,3 miljard euro
- 900 miljoen p.j., 2,2 miljard euro p.j. psychosociale arbeidsbelasting (zoals loonkosten)
- Maatschappelijke kosten: ziekte, verzuimbegeleiding, hoger personeelsverloop, imagoschade
- Lees ook gevolgen voor organisatie van Pesten op het Werk
Voorspelbare cyclus/stadia bij Pesten op het Werk 
Onderzoek verklaart de voorspelbare cyclus van pesten op de werkplek. Pesten op het werk begint als een blaar, klein en onopgemerkt. Na verloop van tijd kan het echter doelen onbeweeglijk maken, volledig in beslag genomen door pijn en volledig verrast door wat er gebeurde.
- Doelidentificatie
De pestkop selecteert een doelwit dat competent, creatief en succesvol is, terwijl de pestkop zelf vaak narcistisch en incompetent is.
- Jaloezie en strijdplannen
De pestkop probeert het vertrouwen van het doelwit te ondermijnen door persoonlijke informatie te verkrijgen en de sterke punten van het doelwit aan te vallen.
- Neerslaande gebeurtenis
Een gebeurtenis, zoals het behalen van een promotie door het doelwit, dient als aanleiding voor de pestkop om aanvallen te lanceren en anderen te rekruteren om deel te nemen.
- Ondergrondse strijd
De pestkop verspreidt roddels, zaait twijfel, en probeert het doelwit te isoleren door collega's te beïnvloeden en contact op te nemen met HR en hoger management.
- Escalerende aanvallen en mobbing
De pestkop intensiveert sabotage, verspreidt geruchten, sluit het doelwit uit van vergaderingen en sociale evenementen, en stelt onredelijke doelen.
- Definitief ontslag, doofpot en herstel
Na langdurig emotioneel misbruik wordt het doelwit vaak overgedragen, beëindigd of gedwongen tot ontslag. Sommige organisaties bieden compensatiepakketten aan om het misbruik te verdoezelen.
- Hoop en verlossing
Het doelwit kan genezing vinden door een nieuwe baan te vinden in een organisatie met een positieve cultuur. Ze kunnen zich ook inzetten voor het bevorderen van beschermende wetgeving en het ondersteunen van anderen die hetzelfde hebben meegemaakt.
► Navigeer snel naar de informatie per functionaris
Korte film 'Geen Dienst'
Bekijk deze korte film over pesten op het werk die wij samen met onze Ambassadeurs Joep Sertons & Sander Janson hebben gemaakt. Wat valt jou op in deze film?
Pesten, psychosociale arbeidsbelasting (PSA)
Pesten gebeurt verbaal, non-verbaal en fysiek, openlijk en verborgen. Pesten valt onder de zogenoemde psychosociale arbeidsbelasting. Pesten kan leiden tot stress en ziekteverzuim en uiteindelijk tot langdurige uitval en mogelijk zelfs arbeidsongeschiktheid. Werknemers die worden gepest op het werk raken gedemotiveerd. Als zij uitvallen, is de stap terug naar werk extra moeilijk. Voor de werknemer is dat een hele vervelende situatie. En het kost u als werkgever veel geld.
‘Schokkende cijfers. Een respons van 26% betekent dat 2,3 miljoen werkenden te maken heeft met pestgedrag. Daarnaast is voor meer dan 1,5 miljoen werkenden de sfeer op het werk verslechterd door de crisis. Een zeer onwenselijke situatie,’ aldus Piet Fortuin, CNV-voorzitter.
Pestcast (podcast) Plagen & Pesten op de Werkvloer
Een grapje op zijn tijd op het werk moet kunnen. Maar wanneer iemand structureel voor gek wordt gezet op de werkvloer, is het niet grappig meer. Plagen wordt dan pesten en dat kan leiden tot ernstige gezondheidsklachten bij het slachtoffer. Dit kan veroorzaakt worden door mensen binnen de organisatie (collega’s, leidinggevenden), maar ook door derden (klanten, cliënten, patiënten). Pesten op het werk is een serieus probleem. Meer dan een half miljoen mensen zeggen wel eens gepest te worden op het werk.
De volgende vragen worden beantwoord in bovenstaande podcast
(vanaf 3:50 interview met Patricia Bolwerk Oprichter & Directeur Stichting Stop Pesten Nu):
* Wat doen jullie allemaal & wat doen jullie tegen Pesten op de Werkvloer * Wat werkt wel bij de aanpak van Pesten op het werk * Waarom neigt de mens toch altijd zo naar pesten * Wanneer is er nu sprake van pesten en wanneer van plagen * Wat kan de omgeving doen als je bijvoorbeeld ziet dat een collega gepest wordt * Wat zijn de 3 belangrijkste tips voor Pesten op het Werk.
► Doe de test - Pesten op de Werkvloer - Pest ik anderen?
► Doe de test - Pesten op de Werkvloer - Word ik gepest?
► Doe de test - Waar ligt de grens tussen plagen en pesten?
Wie pesten er op de werkvloer?
- Pesten door managers
Kan machtsmisbruik inhouden waaronder negatieve prestatiebeoordelingen die niet gerechtvaardigd zijn, schreeuwen of dreigen met ontslag of degradatie, of het weigeren van verlof of overplaatsing naar een andere afdeling.
- Mensen die op hetzelfde niveau werken
Pesten vaak door roddels, werksabotage of kritiek. Pesten kan voorkomen tussen mensen die nauw samenwerken, maar het komt ook voor tussen afdelingen.
- Mensen die op verschillende afdelingen werken
Zijn meer geneigd om te pesten via e-mail of door geruchten te verspreiden.
- Werknemers met een lagere functie
Kunnen degenen die boven hen werken pesten. Iemand kan bijvoorbeeld:- blijk geven van voortdurend gebrek aan respect voor hun manager
- weigeren taken uit te voeren
- verspreid geruchten over de manager
- dingen doen om hun manager incompetent te laten lijken
Algemene informatie over Pesten op het Werk
Wat is Pesten op het Werk | Behoud je werknemers: voorkom pesten | Collegialiteit zo blijf je een team in tijd van stress |Feiten en cijfers Pesten op het Werk | Herken jij Pesten op het werk? Doe de test | Maatregelen Pesten op de Werkvloer | Nederland is treiterland en nog 6 andere inzichten over pesten op het werk | Oorzaken Pesten op het werk (organisatie, dader, groep, slachtoffer) | Plagen of Pesten | Rollen bij pesten op het werk | Soorten pestkoppen op de werkvloer | Tips Pesten op het werk | Voorlichting Workshop om pesten op het werk te herkennen (preventief) bewustwording | Vormen van Pesten op het werk | Wanneer Plagen pesten wordt en hoe je dat kunt voorkomen | Wat zegt de Wet over Pesten op de Werkvloer | Zelfinspectie en RI&E
Laat pesterijen niet uit de hand lopen
Het is dus belangrijk dat je als werkgever zorgt voor een antipestbeleid. Sinds de wijziging van de Arbowet in 1994 is het voor werkgevers overigens al verplicht hun werknemers te beschermen tegen vervelende omstandigheden op het werk, zoals seksuele intimidatie, agressie en pesten. De moeilijkheid is echter, dat veel gesar in het geniep gebeurt. Bovendien gaat niemand na een paar pesterijtjes klagen bij zijn baas. Is het gesar eenmaal uitgegroeid tot een serieus probleem, dan kan het te laat zijn om in te grijpen. 'Een slachtoffer kan de strijd met de dader in een formele klachtenprocedure misschien wel winnen, maar voelt zich ook daarna niet meer prettig op zijn werk', aldus Hubert.
Managers doen nog wel eens lacherig over pestsituaties, zegt Hubert. Sommige opmerkingen lijken echter onschuldig, maar zijn voor degene die steeds het mikpunt is, erg kwetsend. Hubert: 'Ik merk dat managers veel vooroordelen hebben en er snel vanuit gaan dat de schuld bij het slachtoffer ligt. Door dat excuus om er niets tegen te doen verschuiven de normen steeds verder.' Leidinggevenden moeten pesterijen al in een vroeg stadium ondervangen. De pedagoog Van der Meer noemt een aantal symptomen waaraan slachtoffers van serieuze treiterij te herkennen zijn: steeds vaker ziekmelden, achterblijvende prestaties en een negatieve houding tijdens functioneringsgesprekken. Natuurlijk kunnen die symptomen ook op andere problemen wijzen. 'Praat er gewoon over en vraag de medewerkers rechtstreeks of er binnen het bedrijf wordt gepest', adviseert hij.
Als manager mag je pestgedrag niet tolereren
Wordt er gepest, dan moet een manager beginnen heldere normen te stellen, zegt Hubert. 'Duidelijk laten merken dat hij het gedrag niet tolereert, helpt al veel.' FNV-er Jan van de Straten geeft aanvullende tips: 'Zorg voor een open cultuur op de werkvloer, zodat problemen makkelijk worden besproken. Geef zelf het goede voorbeeld en maak geen flauwe grappen.' Een goed middel is het aanstellen van een vertrouwenspersoon, aan wie het slachtoffer problemen kan rapporteren.
Steeds meer bedrijven doen iets tegen pesten, blijkt uit het onderzoek van Sociale Zaken. In 1995 was het percentage bedrijven met een antipestbeleid nog verwaarloosbaar, nu is dat 38 procent. Een probleem blijft echter dat er geen goed registratiesysteem van incidenten is. Dat maakt het voor werkgevers moeilijk om de kosten van maatregelen af te wegen tegen de kosten van pesten. Papieren beleid wordt daardoor in de praktijk niet altijd zo uitgevoerd als het zou moeten.
Wat kunt u doen tegen pesten?
Als werkgever moet u beleid vaststellen om pesten op het werk tegen te gaan. Dat staat in de Arbowet. Doet u dat niet, dan kan de Nederlandse Arbeidsinspectie maatregelen nemen. Uiteindelijk kunt u zelfs hoge boetes krijgen. Beleid tegen pesten ontwikkelt u op basis van de Risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E). Daarin beschrijft u in welke situaties pesten kan ontstaan. Maatregelen die noodzakelijk zijn:
- Het inventariseren van de risico’s in uw organisatie.
- Benoemen van een vertrouwenspersoon en klachtencommissie.
- Voorlichting aan uw werknemers over pesten.
- Waar nodig nader onderzoek laten uitvoeren, waarbij de anonimiteit gewaarborgd blijft.
- Opstellen van een gedragscode en een klachtenprocedure.
- Opvangen, begeleiden en bieden van nazorg aan slachtoffers van pesten.
- Aanpakker van de dader(s) van pesten.
- Evalueren of de maatregelen het gewenste effect hebben.
Welke werknemers zijn makkelijk doelwit?
Het meest kwetsbaar zijn werknemers die buiten een verder homogene groep vallen. Niet roken terwijl de rest wel rookt, homoseksueel zijn of als enige vrouw tussen veel mannen werken geven iemand een uitzonderingspositie. Wie kwaad wil, maakt hier misbruik van. Ook zijn slachtoffers vaak intelligenter dan de rest. Dat maakt hen een concurrent voor promotie en dus een doelwit. Het is voor degenen die worden gepest moeilijk zich in hun eentje tegen de treiteraars te verdedigen. Ingrijpen van een leidinggevende is dan ook hard nodig.
Werknemers vaker gepest door collega's dan door klanten
In 2018 gaf 8% van de werknemers aan in de afgelopen 12 maanden gepest te zijn door hun leidinggevende of collega’s. De meeste werknemers werden een enkele keer gepest (6,6%). In 0,44% van de gevallen werden werknemers ‘zeer vaak’ gepest. Daarnaast gaf 5,8% van de werknemers aan gepest te zijn door klanten in de afgelopen 12 maanden. Ook het pesten door klanten gebeurde meestal een enkele keer (5,0%). Slechts in 0,19% van de gevallen gebeurde dit ‘zeer vaak’ (NEA 2018).