Wie pesten er op de werkvloer en waarom zijn ze succesvol?

Pesten op de werkvloer bereikt hedendaags haast epidemische proporties. Het komt vaker voor dan we denken. Pesten op de werkvloer heeft niet alleen invloed op de fysieke gezondheid en het mentale welzijn van haar slachtoffers, het heeft ook invloed op organisaties door verlaagde productiviteit, verzuim en kosten die hiermee gepaard gaan. Ondanks deze negatieve gevolgen creëren organisatie vaak situaties waarin pesten op de werkvloer wordt gefaciliteerd, zonder zich daarvan bewust te zijn. Een recente wetenschappelijke studie deed onderzoek naar pesten op de werkvloer. Specifiek onderzocht men wie zich nu precies schuldig maken aan pesten op de werkvloer, waarom zij succesvol zijn en wat er gedaan kan worden om pesten op de werkvloer aan te pakken. In deze blog wordt antwoord gegeven op deze vragen.

Meer dan een derde van werkenden is slachtoffer

Volgens het Workplace Bullying Institute (WBI), kan pesten op de werkvloer gedefinieerd worden als het herhaaldelijk onheus bejegenen van een of meerdere personen door een meerdere personen in de vorm van: verbale agressie en beledigende gedragingen die als bedreigend, vernederend, intimiderend en saboterend worden ervaren door slachtoffers. Met saboterend wordt bedoeld dat pesten op de werkvloer een impact heeft op de hoeveelheid werk en/of de kwaliteit van het werk dat door slachtoffers wordt geleverd. Wetenschappelijk onderzoek (Wiedmer, 2015) laat zien dat ongeveer 37% van de wereldwijde werkende populatie aangeeft slachtoffer te zijn van pesten op de werkvloer. Gezien de aard van dit gedrag en het relatief groot aantal slachtoffers wereldwijd, rijst wellicht de vraag: “wie zijn nu precies deze personen die zich schuldig maken aan pesten op de werkvloer?”

37% van de wereldwijde werkende populatie geeft aan slachtoffer te zijn van pesten op de werkvloer.

Wie pesten er op de werkvloer?

Een andere wetenschappelijke studie (Olive & Cangemi, 2015) had als doel om een profiel op te stellen van gemiddelde pester op de werkvloer. Voor deze studie werden ruim 100 pesters geworven en onderworpen aan een vragenlijst die enkele algemene en psychologische kenmerken van deze pesters mat. De resultaten lieten zien dat het merendeel van deze personen zich bevindt in een leidinggevende positie (72%) en het voornamelijk mannen zijn (60%). De wetenschappers concludeerden dat pesters op de werkvloer het beste omschreven kunnen worden als iemand die zich zelfverzekerd voordoet om onzekerheid te maskeren en als iemand die zich in de buurt van leidinggevenden en collega’s charmant gedraagt, maar tegenovergesteld gedrag vertoont in gezelschap van alleen het slachtoffer. Wellicht wat ongenuanceerd en niet van toepassing voor iedere pester, stelden de wetenschappers dat pesters op de werkvloer een Jekyll en Hyde persoonlijkheid bezitten. Een andere interessante en opvallende bevinding was dat pesters op de werkvloer vaak niet in staat zijn onderscheid te maken tussen pestgedrag en leiderschap. Pesters beschouwen pesten als een vorm en leiderschap, een manier om situaties naar eigen hand te zetten en collega’s in het gareel te houden.

De resultaten lieten zien dat het merendeel van deze personen zich bevindt in een leidinggevende positie (72%) en het voornamelijk mannen zijn (60%).

Hoe kan het dan dat pesters op de werkvloer zo succesvol zijn?

Ondanks dat voor de meesten mensen bovengenoemde karaktereigenschappen niet onbekend zijn, hoe kan het dan dat pesters op de werkvloer zo succesvol zijn? Volgens wetenschappers Olive en Cangemi heeft dat meerdere oorzaken. Allereerst vonden zij dat maar liefst 62% van werkgevers pesten op de werkvloer negeert en dat 65% van de slachtoffers de werkgever nooit informeert. Daarnaast vond men dat slechts 3% van de slachtoffers officieel melding maakt bij een meldpunt. Een andere wetenschapper (Zogby, 2017) vond dat in 72% van alle gevallen, pesters bijna volledige controle hadden over het werkleven van slachtoffers en dat pesters hun machtspositie misbruikten door slachtoffers te dwingen geen melding te maken van de situatie bij de werkgever. In sommige gevallen (13%), worden slachtoffers door pesters zelfs gedwongen om ontslag te nemen, om zodoende de situatie beheersbaar te houden voor de pester. Ondanks dat pesten op de werkvloer in de meeste gevallen wordt genegeerd door de werkgever en, al dan niet onder druk van de pesters, impliciet door het slachtoffer, is het grootste probleem dat pesters op de werkvloer geen onderscheid kunnen maken tussen leiderschap en pesten, aldus sociaal wetenschapper Wiedmer.

62% van werkgevers pesten op de werkvloer negeert en dat 65% van de slachtoffers de werkgever nooit informeert.

Pesters op kantoor aanpakken

Op basis van deze wetenschappelijke studies, om pesten op de werkvloer aan te pakken, verdient pesten op de werkvloer allereerst veel meer aandacht. Leidinggevenden, HR-medewerkers en HSE’ers worden door eerdergenoemde wetenschappers verzocht een werkomgeving te stimuleren waarin maatschappelijke normen en waarden hoog in het vaandel staan, alsmede een werkomgeving waarin iedere afzonderlijke medewerker vrijheid krijgt om pesten te melden en, op basis van vooraf besproken beleid, ruimte krijgt om zelfstandig op te treden tegen pesters op de werkvloer. Volgens wetenschappers is positief en proactief beleid de sleutel tot het succesvol reduceren en zelfs voorkomen van pesten op de werkvloer. Een opvallende bevinding die ik nog wil uitlichten is dat pesters schijnbaar moeite hebben om onderscheid te maken tussen leiderschap en pesten, hetgeen impliceert dat (pestende) werknemers bewust gemaakt moeten worden van het verschil tussen ethisch leiderschap en onethisch pesten. Wat betreft dit laatste punt, suggereren wetenschappers dat deze kwestie wordt aangepakt door werknemers van kennis te voorzien, bijvoorbeeld in de vorm van een (korte maar effectieve) trainingsmodule.

De studies

Bovengenoemde wetenschappelijke studies zijn afkomstig uit een zogeheten ‘meta-analyse’, ofwel een omvangrijke wetenschappelijke literatuurstudie. In de wetenschap worden meta-analyses doorgaans beschouwd als ultiem bewijs voor een bepaalde bevinding. In dit geval betekent dit, dat de resultaten van deze studies gepresenteerd in dit blog gegeneraliseerd kunnen worden naar werkende populaties in Westerse maatschappijen.

Download de praktische toepassing ‘Preventief beleid ongewenst gedrag’!

Pesten, discriminatie, seksuele intimidatie en agressie en geweld zijn vormen van ongewenst gedrag. Een preventieve beleidsmatige aanpak verkleint de kans op ongewenst gedrag en helpt het beheersbaar te maken. Bij het opstellen van een passend beleid ongewenst gedrag is het te verkiezen op een goed opgebouwde wijze te werken. Dit biedt onder andere de mogelijkheid werknemers uit de verschillende niveaus van de organisatie erbij te betrekken en externe deskundigen (arbodienst of gespecialiseerde instituten) te raadplegen. In de Praktische toepassing ‘preventief beleid ongewenst gedrag’ zijn de belangrijkste onderdelen van een gestructureerd preventief beleid aangegeven.

Over Elroy Boers

Dr. Elroy Boers is als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Montreal. Zijn onderzoek richt zich op het mentaal welzijn van mensen in de hedendaagse maatschappij. Daarnaast is hij de medegrondlegger van wetenschappelijk adviesbureau Science for Strategy.

Bron HSE Actueel