Ben jij een leider, of een pestkop?

Van een gepeste jongen van 11 op de basisschool wist ondernemer Arko van Brakel zich op te werken tot de ondernemer achter de eerste commerciële internetprovider van Nederland. In deze zeer persoonlijke blog legt hij uit hoe juist de ervaringen van zijn basisschooltijd hem als leider en mens hebben gevormd

.Een jongetje van elf jaar had zijn kleine terriër, Fedor, laten rennen door de uiterwaarden langs de Waal. Hij kwam uit Zuid-Holland en woonde nog maar kort in het Betuwse dorpje. Het ventje praatte dus anders en was bovendien best slim. Maar ook een beetje een dromer. Op zijn vorige school was hij schoolkampioen zwemmen. Maar dat telde niet meer, want hier voetbalde iedereen. En dat kon hij niet goed. Hij was dus anders. En werd al snel gepest. ‘Toen pissen plassen werd, begon het gezeik!, zeiden ze over nieuwkomers in het dorpje.

Hoe ver die afkeer voor ‘import’ ging, zouden het jongetje en zijn hond vandaag aan den lijve ondervinden. Een klasgenoot liet samen met twee jongere vriendjes ook een hond uit, een groot, zwart, vals beest, een kruising tussen een Rottweiler en een Labrador. Het beest liep los. En de andere jongens stuurden deze behoorlijk afschrikwekkende waakhond op Fedor af. Die kon niet meer vluchten, of zich verdedigen. Want hij zat inmiddels vast aan de lijn.

Arko van Brakel is ondernemer, auteur en trainer en totaal gefascineerd door innovatie en persoonlijk leiderschap. Zelforganisatie en vertrouwen zitten in zijn DNA. In 2020 is hij uit zijn comfortzone gestapt en bewijst hij als directeur van de Cleantechregio dat zijn ideeën over leiderschap en strategie ook werken bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.

Zo ver gaat pesten dus

Fedor was geen partij voor het sterke beest en lag al snel op zijn rug. Een normale, goed gesocialiseerde hond stopt dan zijn aanval. Maar dit valse beest niet. Hij ging door en greep Fedor met zijn sterke tanden vol in zijn buik. Het jongetje dook bovenop de grote zwarte hond en sloeg net zo lang op zijn grote kop tot hij losliet. Fedor was meer dood dan levend. De andere jongens staken geen hand uit en stonden honend te lachen, moedigden hun hond zelfs aan… het beest liet los. En gelukkig liet hij het jongetje met rust, misschien wel uit verbazing of respect dat hij werd aangevallen.

Fedor was ernstig gewond en het jongetje droeg hem naar huis om zo snel mogelijk naar de dierenarts te gaan. Twee weken lang balanceerde Fedor tussen leven en dood. Gelukkig kwam het goed. Het beestje is vijftien jaar geworden. Maar zo ver gaat pesten dus. Het gejank van Fedor, maar vooral de machteloosheid, de schaamte en het gelach van de andere jongens zou ons jongetje nooit meer vergeten… Het jongetje was ik, drieënveertig jaar geleden.

Pesten op werkvloer wijder verbreid dan alleen De Wereld Draait Door

Ik schrijf dit niet op om zielig te doen. Zeker niet. Pesten is ingrijpend. En het gebeurt vaker dan we denken. Niet alleen op school, in het bejaardenhuis, bij Studio Sport of De Wereld Draait Door. Je kunt als pestkop zelfs in het Witte Huis komen. De vernedering en eenzaamheid van het pesten hebben, achteraf, veel impact gehad op mijn leven. Maar ook met mij is het helemaal goed gekomen. Het heeft me weerbaar en autonoom gemaakt. Ik heb geleerd me te handhaven in een nieuwe groep, mensen in te schatten, maar ook te vertrouwen op mijn eigen kracht. Maar dat geldt helaas voor lang niet alle pest-slachtoffers. In mijn geval heeft deze ervaring er ook voor gezorgd dat ik me niet meer zo snel laat raken. Dat heeft trouwens voor- en nadelen. Maar bovenal vind ik het belangrijk om iemand die anders is, nooit dit nare gevoel te geven en zeker niet snel zal afwijzen.

De reden dat ik dit verhaal wèl opschrijf, juist in dit ondernemers-blog, is dat pestgedrag op werkvloer niet alleen zeer onsympathiek is, maar ook ten koste gaat van de kwaliteit van de resultaten. Door mensen die anders zijn, anders denken, of om een andere reden niet binnen onze standaard patronen passen te veroordelen of af te serveren, wordt een organisatie onveilig. En dat gaat letterlijk ten koste van de talenten in je bedrijf.

"Ons bedrijf EuroNet werd de eerste commerciële internet provider van Nederland, we waren de eersten die iInternet als softwarepakket in de winkel verkochten. Mijn ervaringen zijn het zakelijke fundament geworden voor alles wat ik daarna heb ondernomen"

Van trainee bij KPN naar succesvol internetbedrijf

Toen ik op mijn 24e trainee was bij KPN, bijvoorbeeld, werd ik, als High Potential, vanuit de opleiding op een commerciële afdeling in Amsterdam geplaatst. Ik kreeg als manager een dame, die dat niet zag zitten. Het gesprek ging als volgt: 'Arko ik heb niet om jou gevraagd, ik krijg jou ook maar in mijn mik geschoven, dus ik ga het jou heel moeilijk maken. En als je zegt dat ik dat niet mag zeggen heb je gelijk. Maar we zitten hier tussen vier muren, in mijn kamer, dus het is jouw woord tegen het mijne. En zelfs als ze jou geloven, ben ik zoveel duurder voor KPN om af te kopen dan jij, dat ze mij wel zullen geloven. Want jonge talenten zijn voor mij net pionnetjes: voor jou tien anderen'. Zo. Dat was in elk geval eerlijk.

Achteraf ben ik deze zeer onaardige mevrouw eeuwig dankbaar. Want ik wilde zo gauw mogelijk bij haar weg. Ik had me, toen ik me eenmaal van het pesten had ontworsteld, namelijk plechtig voorgenomen me nooit meer te laten piepelen. Ik stond dus open voor nieuwe kansen. Al snel ontmoette ik iemand die een internet bedrijf wilde starten en vroeg of ik mee wilde doen. Ik greep deze kans om met een echt ondernemersavontuur mee te doen met beide handen aan.

Dat heeft mijn hele leven veranderd. Ik was inmiddels vijfentwintig en ons bedrijf EuroNet was de eerste commerciële internet provider van Nederland, we waren de eersten die Internet als software pakket in de winkel verkochten en die exponentiële ondernemerservaring is het zakelijke fundament geworden voor alles wat ik daarna heb ondernomen. Zonder de KPN-mevrouw was dat misschien wel nooit gebeurd. Ze is dus eigenlijk een van de belangrijkste vrouwen in mijn leven.

Alleen maar verliezers

Praat ik het daarmee goed? Nee natuurlijk niet. Pestgedrag ligt dichter bij dan je denkt. En hoe drukker we zijn, hoe sneller dit gedrag op de loer ligt. Pestgedrag ontstaat al, wanneer je andere mensen langs jouw normen de maat neemt. Vooral als je zo druk bent dat je je eigen werk al nauwelijks af krijgt, erger je je al snel aan collega’s met andere eigenschappen, of als ze niet precies op jouw manier werken. Dan is het moeilijk om waarderend te zijn en zie je alleen nog wat de ander niet kan.

Eerder schreef Arko een blog over het belang van de dwarsligger in je team. Waarin hij vertelt hoe hij ooit een team bouwde van mensen die teveel op hemzelf leken, en legt hij uit waarom hij deze fout nooit meer wil maken.

Ook voelt een middle-manager, zoals mijn manager bij KPN, vaak grote druk van het management boven zich, waardoor het moeilijk is om authentiek, waarderend en motiverend te zijn. Als je zelf onder druk staat, is het immers verrekte lastig om ruimte te geven aan anderen. En dan ben je al snel niet al te inclusief in je gedrag. Vrijwel alle pesters hebben, net als een manager die onder druk staat, meestal zelf een probleem dat ze onbedoeld op hun omgeving projecteren. Schadelijk gedrag met alleen maar verliezers.

Pestgedrag is vals gevoel van macht

Een groot gevaar voor onveiligheid ontstaat ook als de kritiek verstomt, vaak bij zeer succesvolle leiders. Je herkent ze vast wel, de lieden met veel geld en veel succes die zichzelf uiterst serieus nemen en eigenlijk vinden dat er voor hen andere regels gelden. We kennen allemaal de frauduleuze Maserati-directeur van de woningbouw verenging, of de succesvolle presentator die zijn teamleden honds behandelt. Door gebrek aan tegengeluid wanen ze zich onaantastbaar.

Ook dit is pestgedrag: een vals gevoel van macht, gevoed door een groep angstige, afhankelijke meelopers. Net als op de basisschool. Bij leiders die zich onaantastbaar wanen, durven mensen namelijk hun eigen talenten niet te laten zien, hun mening niet te geven, geen ideeën te etaleren en tonen ze geen eigenaarschap. Ze doen het voor hun gevoel namelijk toch nooit goed. Dan lopen je beste mensen dus weg, of de angst zit er zo diep in, dat de blijvers voortaan ‘slaafs’ doen wat ze gezegd wordt. Zo creëer je ja-knikkers in plaats van opgewekte initiatiefnemers die voor blije klanten en mooie innovaties zorgen.

"Als je er bewust voor kiest anderen te helpen groeien, zul je ook zelf groei ervaren"

Essentie van leiderschap is mensen om je heen helpen groeien

Moet je dan als leider een softie zijn? Nee natuurlijk niet. Er is niets mis met een heldere, eerlijke en duidelijke feedback cultuur. Het mag ook best af en toe schuren. En als je niet tevreden bent mag je dat natuurlijk zeggen. Maar dan moet je óók feedback kunnen ontvangen. Het is zelfs gevaarlijk om het altijd met elkaar eens te zijn, want dan ligt tunnelvisie op de loer en kun je niet meer innoveren. Juist door de diversiteit in je team maximaal te benutten bouw je een high performance team.

De essentie van leiderschap is dat je de mensen om je heen helpt te groeien. De essentie van pestgedrag daarentegen, is dat jij je goed voelt, door anderen klein te maken. Als jouw mensen groeien, groeit je bedrijf. Maar mensen die zich klein voelen, houden ook je bedrijf klein. Als jongetje van elf voelde ik al feilloos aan dat de pestkoppen die mij klein maakten, daar zelf nooit groter door werden. Maar als je er bewust voor kiest om anderen te helpen groeien, zul je ook zelf groei ervaren. Dus stel jezelf de vraag: wil je een succesvolle leider zijn? Of ben je stiekem toch een pestkop?

Bron