Dat blijkt uit een onderzoek dat kenniscentrum voor seksualiteit Rutgers en Soa Aids Nederland vandaag presenteren. In de meeste gevallen gaat het om tongzoenen of aanraken tegen de wil. Een kwart van de meisjes zegt ook onvrijwillige orale of manuele seks te hebben gehad, en 13 procent zelfs geslachtsgemeenschap.
‘Daar zijn we best van geschrokken’, verklaart senior onderzoeker Hanneke de Graaf van Rutgers. ‘We kregen wel signalen uit het veld dat seksueel grensoverschrijdend gedrag een issue is op scholen voor vso. Maar dit is echt een significant verschil met gewone scholen.’
Het gaat om meisjes op zogenoemde cluster 4-scholen. Dat zijn kwetsbare leerlingen met bijvoorbeeld een stoornis in het autistisch spectrum of adhd. ‘Ze zijn misschien impulsiever en naïever en kunnen moeilijker de bedoelingen van een ander inschatten’, aldus De Graaf.
Het is voor het eerst dat Rutgers en Soa Aids Nederland onderzoek doen naar de seksuele gezondheid van jongeren in het vso. Het is een vervolg op het grote onderzoek ‘Seks onder je 25ste’ uit 2017.
Meisjes op cluster 4-scholen hebben ook meer seksuele ervaring dan meisjes in het regulier onderwijs. Eén op de drie meisjes (35 procent) heeft ervaring met geslachtsgemeenschap tegen één op de zes (16 procent) op gewone scholen. Daarnaast heeft 25 procent van de meisjes weleens een naaktfoto of seksfilmpje van zichzelf verstuurd, tegenover 6 procent op reguliere scholen.
Jongens
Opvallend genoeg wijken de jongens in seksuele ervaring nauwelijks af van jongens in het gewone onderwijs. ‘Het zijn natuurlijk allemaal kwetsbare jongeren’, zegt onderzoeker De Graaf. ‘Het kan zijn dat die kwetsbaarheid bij meisjes vooral naar voren komt op het seksuele vlak, terwijl jongens zich eerder aangetrokken voelen tot alcohol en drugs of criminaliteit.’
Rutgers en Soa Aids Nederland pleiten voor betere seksuele voorlichting voor het vso. Een speciaal lespakket is in ontwikkeling: ‘Lang leve de liefde voor voortgezet speciaal onderwijs’. Daarin wordt niet alleen voorlichting gegeven over bijvoorbeeld voorbehoedsmiddelen, maar is ook aandacht voor grensoverschrijdend gedrag. ‘Het gaat om jongeren die extra kwetsbaar zijn’, aldus De Graaf. ‘Dat vereist een bredere aanpak qua voorlichting, die bij voorkeur elk jaar wordt herhaald.’
Aan het onderzoek ‘Seks onder je 25ste voortgezet speciaal onderwijs’ werkten 1.133 jongeren mee, onder wie 807 jongeren op cluster 4-scholen. De respondenten hebben een online-vragenlijst ingevuld. In sommige gevallen is de enquête mondeling afgenomen.
De onderzoekers wijzen wel op enkele beperkingen in het onderzoek, vanwege de moeilijke doelgroepen en het soms lage aantal respondenten. Zo zijn ook de steekproeven onder de meisjes in de cluster 4-scholen relatief klein (circa 100 respondenten). ‘Dat betekent dat we ruimere betrouwbaarheidsmarges moeten hanteren’, aldus De Graaf. ‘Bij de gedwongen seks onder meisjes gaat het dan bijvoorbeeld om 20 tot 30 procent. Maar ook dan is het nog minstens drie keer zo hoog als in het regulier onderwijs.’
‘Schrikbarend’
‘Dat is een schrikbarend cijfer’, reageert Marc Cantrijn, beleidsadviseur van het Landelijk expertisecentrum speciaal onderwijs (Lecso). ‘Daar moeten we mee aan de slag. De scholen moeten extra aandacht geven aan voorlichting, ook over grensoverschrijdend gedrag.’
Hij wijst op de complexe problematiek van leerlingen op cluster 4-scholen, waarbij ook bijna altijd jeugdzorg is betrokken. ‘Ze zitten op veel vlakken in een kwetsbare positie’, aldus Cantrijn. ‘Ook de beïnvloedbaarheid speelt een rol. Ze zijn makkelijk te beïnvloeden door hun psychische problematiek of iets lagere intelligentie.’
Uit het onderzoek komt ook opwekkend nieuws naar voren: bijna alle jongeren die meewerkten, ook zij met een lichamelijke of verstandelijke beperking, zijn verliefd geweest. En de meesten gaan ook romantische relaties aan. Hierin verschillen ze niet of nauwelijks van jongeren in het reguliere onderwijs. ‘Ondanks hun beperkingen hebben ze evenveel ervaring met verliefdheid en verkering ’, aldus onderzoeker De Graaf. Lees het volledige rapport hier.
