Oud-medewerkers over werkgever Vattenfall "Hier is het ‘normaal’ om uitgescholden te worden en vernederd "

Scheldpartijen, intimidatie en seksueel grensoverschrijdend gedrag domineerden jarenlang de werkvloer bij een belangrijke verkoopdivisie van Vattenfall, een van de grootste energiebedrijven van het land. Op de afdeling waar energiecontracten worden verkocht aan grote bedrijven werden conflicten uitgevochten en medewerkers betast. ‘De normen en waarden waren weg’.

Het hoofdkantoor van Vattenfall in Amsterdam werd na een grootscheepse renovatie opgeleverd als de ideale werkplek, met veel wit, glas, een open werkvloer. Hier moet het draaien om een betere, fossielvrije toekomst, zoals geschetst in de romantische reclames vol windmolens, vrolijke kinderen en knuffelende familieleden. Maar pakweg een jaar geleden verzamelen medewerkers zich hier voor een raam, om zich te verkneukelen om een collega die voor het pand staat te huilen.

Het is geen uitzondering: er wordt vaker gehuild op en rond de afdeling waar grootzakelijke contracten worden verkocht. Hier is het ‘normaal’ om uitgescholden te worden, vernederd ook, om als vrouw bij de borsten te worden gegrepen. Grensoverschrijdend gedrag, ook op seksueel gebied, is aan de orde van de dag.

Dat schetsen vier verschillende (oud-)medewerkers van Vattenfall, tot voor kort Nuon, de energiereus die de laatste tijd vooral in het nieuws komt vanwege malafide verkooppraktijken. Vattenfall erkent in een reactie dat tot begin 2019 sprake is geweest van ‘volstrekt onacceptabel gedrag dat al een tijdje voortduurde’. Het bedrijf zegt naar aanleiding van de zaak een reeks maatregelen te hebben genomen (zie kader onderaan). ,,Van meerdere medewerkers in het team is afscheid genomen, het team is ontmanteld en bestaat niet meer.”

De ‘goden van de acquisitie’

Het beeld dat ontstaat over de jarenlange handelswijze van medewerkers die zichzelf ‘de goden van de acquisitie’ hebben gedoopt, is ronduit schokkend. ,,Elke dag waren er ruzies en bedreigingen. Er werden mensen weggepest”, zegt een bron. Op een kerstborrel kwam het tot een vechtpartij, weet een ander: ,,Toen moest de politie zelfs komen.”

De normen en waarden waren weg op die pakweg 100 vierkante meter verkoopvloer, schetst weer een andere oud-medewerker: ,,Het was net een klas op een middelbare school. Er waren voortdurend ruzies, er werd getreiterd, mensen werd het leven zuur gemaakt. De zogenaamde grappen gingen over iemands geaardheid, over afkomst. Bepaalde medewerkers voelden zich gewoon onschendbaar. Maar echt ingegrepen werd er niet.”

Racisme

In de groepsapp van de afdeling worden pornografi­sche afbeeldin­gen gedeeld

Wie niet is opgewassen tegen dagelijks gescheld, geschreeuw, agressie en intimidatie, kan op de afdeling waar grootzakelijke contracten worden verkocht niet overleven. ,,Om als gelijke gezien te worden, moest je wel meedoen.” Er is sprake van racisme: Joden worden uitgescholden, dat de Anne Frankschool volgens een krant ‘van het gas afgaat’ wordt als grap gedeeld.

Het seksueel grensoverschrijdend gedrag is ernstig. Een collega die toch al doelwit is van pesterijen krijgt in 2013 op een serieuze, werkgerelateerde vraag over de behandeling van een contract het advies ‘de klant een pijpbeurt te geven en misschien een vinger in de anus en dan komt het wel goed’. In de groepsapp van de afdeling worden pornografische afbeeldingen gedeeld - zelfs ‘grappig’ bedoelde filmpjes waarin kinderen seksuele handelingen met dieren verrichten, gaan rond. Zelfs de teamleider deed mee, die zat ook in de groepsapp. Uit onderzoek van deze krant wordt ook duidelijk dat mannelijke werknemers zich op de werkvloer in hun kruis laten betasten. ,,‘Doe nou even’, werd dan gezegd en: ‘Het snoep is bij mijn piemel.’”

Door de jaren heen worden de verkopers van grootzakelijk meerdere malen aangesproken op hun gedrag. Naast aansporing hun targets te halen (elke dag moeten tientallen telefoontjes naar potentiële nieuwe klanten worden gepleegd, elke week moeten tientallen offertes de deur uit) wordt ook gestuurd op gedrag. Medewerkers worden al in 2015 geïnstrueerd ‘minder luidruchtig en agressief aanwezig te zijn’, maar moeten hun ‘drive om te scoren’ vooral niet verliezen. Opvallend genoeg moet ‘de sfeer in het team’ wél behouden blijven en geeft een leidinggevende aan ‘geen zin te hebben’ in interventies.

Na een medewerkerspeiling, en als volgens een ingewijde inmiddels ook één medewerkster officieel haar beklag doet, wordt er toch ingegrepen. Vattenfall schakelt een onderzoeksbureau in. Opvallend genoeg deelt een directeur zakelijke markt in maart vorig jaar in een mail aan maar liefst 21 collega’s openlijk mede ‘moeilijk grip te krijgen’ op ‘het proces’ rond het onderzoek, en daarbij ook ‘irritaties te hebben’ over de manier waarop de onderzoekers soms communiceren. Hoewel de directeur later zegt ‘geschrokken te zijn’ van de conclusies van het bureau, leidt dat volgens betrokkenen niet tot echt harde acties, al spreekt Vattenfall dat zelf tegen (zie reactie onderaan).

Groepsapp

De adviezen van het onderzoeks­bu­reau zijn niet opgevolgd. Een leidinggevende die in de groepsapp zat, medewerkers consequent aansprak als ‘zemmers’, oftewel homo’s, zou inmiddels niet meer voor Vattenfall werken, twee andere betrokken leidinggevenden wel (maar niet langer als manager). ,,Er is niet doorgepakt”, zegt een ingewijde. ,,De adviezen van het onderzoeksbureau zijn niet opgevolgd, managers zijn buiten schot gebleven. Maar als je dat niet aanpakt, als je zulk gedrag niet in de kiem smoort, kweek je een angstcultuur. Wie weet wordt het dan tegen jou gebruikt.”

Opmerkelijk is dat één ervan de klokkenluider is die bij de leiding aan de bel heeft getrokken. Gevraagd naar uitleg hoe het allemaal zo ver heeft kunnen komen, kan niemand een echt duidelijk antwoord geven. De afdeling was als een gouden kooi, zegt iemand. ,,Het verdient door de bonussen ontzettend goed. Daar sluit je ook je hypotheek op af. Het is moeilijk om dan te stoppen.” Jaarsalarissen van verkopers kunnen oplopen tot 60.000 euro, een royaal bedrag vergeleken met concurrenten. En dat geld is volgens sommigen ook de reden dat er vanuit leidinggevenden niet werd ingegrepen. ,,Er werd ontzettend veel verdiend.” Volgens bronnen liep de omzet op tot enkele miljoenen euro’s per jaar, binnengehaald met een team van ongeveer tien medewerkers.

Lees meer in dit Premium artikel van het Algemeen Dagblad