Stop de grensoverschrijding vanuit de top

Matthijs van Nieuwkerk is de zoveelste persoon aan de top van een organisatie die zich schuldig heeft gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag. Of het nu gaat om het olympisch niveau halen als turncoach, op wereldniveau meedoen als sterrenkundige, een geniale kunstenaar zijn, of een succesvol bedrijf runnen: grensoverschrijdend gedrag wordt van topmensen getolereerd. Grensoverschrijdend gedrag is te lang gezien als een automatische bijwerking van het leveren van topprestaties. Het wordt hoog tijd om een duidelijke norm te stellen tegen grensoverschrijdend gedrag aan de top.

Bij mensen aan de top hanteren we als samenleving andere normen dan voor de rest van de samenleving. Recent werd een timmerman ontslagen omdat hij als ‘grap’ borsten van een collega aanraakte. Het bedrijf stelde een duidelijke norm en waarborgde zo de veiligheid van de persoon. Was de timmerman echter de CEO van een groot timmerbedrijf geweest, dan was de kans groot dat hij er mee was gekomen. Bij mensen aan de top, bij mannen maar soms ook bij vrouwen, wordt vaak een oogje dicht geknepen. Met dramatische gevolgen. Uit onderzoek (Sexual Harassment and Gender Inequality in the Labor Market*) blijkt dat de gevolgen van (seksuele) intimidatie en agressie verschillen naar gelang de hiërarchische verhouding en de sekse van de betrokkenen. Wanneer een mannelijke pleger een hiërarchisch veel hogere positie heeft dan het vrouwelijke slachtoffer, ervaart juist het slachtoffer meer negatieve consequenties dan de dader. Vrouwen verlaten bijvoorbeeld goedbetaald werk voor lager betaalde banen in sectoren waar minder mannen werkzaam zijn en leiden financieel verlies.

Grensoverschrijdend gedrag door de machtigste mensen in een organisatie heeft niet alleen grotere consequenties om heel veel werknemers raakt en schade toebrengt, maar ook omdat topmensen vaak de norm stellen in een organisatie. Uit wetenschappelijk onderzoek (Mulla, Haikalis, Orchowski en Berkowitz, Journal of Interpersonal Violence, 2022) weten we dat het gedrag van mensen met autoriteit (de leraar, de baas etc.) een norm zet voor de rest van de groep. Als de baas een aantal werknemers seksueel intimideert of uitscheldt, kunnen andere werknemers de indruk krijgen dat dit kennelijk de normale manier van omgaan is met elkaar. En dat het erbij hoort als je op topniveau wil werken.

Hoog tijd voor verandering. Het is mogelijk om door middel van een normenkader en criteria voor gedrag gezamenlijk de werkvloer sociaal veiliger te maken. We moeten af van het idee dat een topprestatie leveren of succesvol zijn nu eenmaal gepaard gaat met grensoverschrijdend gedrag. Er zijn tal van voorbeelden van mensen die succesvol zijn in de tv-business, sport, kunst of wetenschap die het tegendeel bewijzen. Denk aan Usain Bolt, de snelste man op aarde, die altijd de tijd nam om medewerkers op de atletiekbaan vriendelijk te bejegen en de hand te schudden. Of dichterbij bij huis: Peter R. de Vries die wél ingreep toen een medewerker agressief werd bejegend door van Nieuwkerk. Ook zij stellen een norm, de norm die laat zien hoe het ook kan. Kortom: om top te zijn, hoef je geen zak te zijn. 

Bron:
* “It’s not always the perpetrator who pays for sexual harrassment at work” Financial Times 16/08/2022 gebaseerd op Folke, O. and Rickne, J, Sexual Harrassment and Gender Inequality in the Labor Market, The Quarterly Journal of Economics, 137, 4, November 2022, p2163-2212

Bron Movisie