Veilig voelen op het schoolplein (po)

Hoe kan een school zorgen dat kinderen zich veilig voelen op het schoolplein. In dit infoblad zetten we een aantal aandachtspunten op een rij.

Buitensluiten, schelden, ruzie maken, duwen … Op het schoolplein komt dit gedrag regelmatig voor. Een veilig klimaat in de klas staat onder druk, wanneer op het schoolplein vervelende dingen tussen kinderen gebeuren. In dit infoblad zetten we voor u op een rij wat de school kan doen:

• Hoe staat het met het toezicht?
• Welke ruimtelijke oplossingen zijn er?
• Regels en verantwoordelijkheden.
• Structurele aandacht.

Aandacht voor het plein

Scholen doen van alles om te zorgen dat de kinderen zich veilig voelen: omgangsregels, een antipestprotocol, weerbaarheidsprogramma’s en nog veel meer.

Maar in de uitwerking van al deze maatregelen wordt het schoolplein soms vergeten. Een school kan veel tijd steken in je veilig voelen in de klas, maar op het schoolplein geldt nog vaak het recht van de sterkste. Juist op het schoolplein gebeuren dingen die zorgen dat kinderen zich onveilig voelen.

Hoe verder van het lokaal, hoe groter het gevoel van onveiligheid.

Uit de Monitor Sociale Veiligheid 2006-2012 blijkt dat hoe verder je van het klaslokaal verwijderd bent, hoe groter het gevoel van onveiligheid is. Dit blijkt uit de antwoorden van leerlingen, leerkrachten en ouders. Van de ondervraagde leerkrachten vindt 21% dat de sociale veiligheid in de schoolomgeving moet worden vergroot. Van de ondervraagde ouders vindt 28% in 2012 dat de veiligheid op het schoolplein vergroot moet worden. Ook blijkt dat slechts 86% van de scholen zorgt voor surveillance binnen en buiten het gebouw tijdens pauzes.

Toezicht

Soms is er te weinig toezicht op wat er op dat schoolplein gebeurt. Voor de leerkrachten die pleinwacht hebben, is het chaotische gebeuren op een schoolplein vaak moeilijk te overzien. Er gebeurt van alles tegelijk; waar wel of niet op ingrijpen?

Heldere taken pleinwacht. Het is belangrijk dat de taken van de pleinwacht helder zijn. Zo weten leerkrachten die pleinwacht hebben, waar ze op moeten letten. Het duidelijk formuleren van de pleinwachttaken zorgt dat dit altijd op dezelfde manier wordt gedaan door de verschillende leerkrachten. Bovendien weten ook de kinderen wat zij kunnen verwachten van de pleinwacht.

Actieve spelbegeleiding. De pleinwacht kan het spelen van kinderen begeleiden. Hiermee kunnen conflicten voorkomen worden of in de kiem worden gesmoord. De pleinwacht kan kinderen die alleen zijn bij het spel betrekken. Ook kan de pleinwacht spel initiëren. Op deze manier is de pleinwacht positief met kinderen bezig in plaats van alleen te surveilleren.

Coaching pleinwachten. Het gedrag van kinderen op het schoolplein is vaak extremer dan in het klaslokaal. Leerkrachten vinden het soms moeilijk om negatief en agressief gedrag in goede banen te leiden. Coaching van pleinwachten in het aanpakken van negatief en agressief gedrag kan hiervoor een oplossing zijn.

Pleinwacht aan het woord:

“Elke maandagmiddag loop ik tijdens de pauze als pleinwacht op het schoolplein en heb ik het gevoel dat ik ogen, oren en handen tekort kom om aan alle hulpvragen van de kinderen tegemoet te komen. Er gebeurt zoveel om me heen waar ik eigenlijk op zou willen reageren, maar het lukt niet. Er wordt naar elkaar geroepen, kinderen hebben een ruzie en komen er zelf niet meer uit, of er is een gevecht tussen twee kinderen omdat het voetballen volgens het ene team niet eerlijk gaat."

Bron: Jippie, het is weer pauze

Ruimtelijke oplossingen

Bij veiligheid op het schoolplein gaat het niet alleen om toezicht en bijsturen door leerkrachten. Ook ruimtelijke oplossingen kunnen de veiligheid vergroten.

Zones voor verschillende activiteiten. Het schoolplein heeft verschillende gebruiksfuncties voor verschillende leeftijdscategorieën. Hierdoor wordt het soms een onrustig en onoverzichtelijk geheel. Dit kan verbeterd worden door de verschillende gebruiksfuncties op het plein te structuren. Het schoolplein kan ingedeeld worden in verschillende zones, die bijvoorbeeld herkenbaar zijn aan een specifieke kleur. De zones geven aan waar mag worden gevoetbald, waar je spelletjes kunt doen zoals hinkelen en knikkeren en waar je rustig rond kunt hangen. Voor de kinderen geeft deze structuur rust en meer spelplezier. Voor de leerkrachten die toezicht houden, geeft het overzicht. Scholen die bewust aan de slag gaan met het schoolplein en het spelen op het schoolplein, merken dat kinderen minder agressief worden.

Goed zicht. Het is belangrijk dat alle plekken op het schoolplein in het zicht zijn. Hierdoor zijn er geen plekken waar kinderen stiekem elkaar het leven zuur kunnen maken. Bovendien is het voor de pleinwacht makkelijker overzicht te houden. Denk bijvoorbeeld aan het snoeien van bosjes, het verplaatsen van vuilcontainers en de plek van een speelhuisje.

Genoeg ruimte. Wanneer mensen te weinig ruimte om zich heen hebben, is de kans dat er conflicten ontstaan groter. Dit geldt ook voor kinderen. Te veel kinderen op een kluitje maakt het bovendien moeilijk om inzicht te krijgen in de groepsprocessen die er plaatsvinden op het plein. Om de kinderen genoeg ruimte te geven, wordt soms gekozen om gescheiden pauzes in te roosteren. Hiermee wordt soms ook gezorgd dat de jongere kinderen niet onder de voet worden gelopen en bovenbouwers hun energie kwijt kunnen in een potje voetbal.

Uitdagingen. Ook verveling werkt conflicten in de hand. Het is belangrijk om uitdagingen aan te bieden. U kunt hierbij denken aan:

speelgoed,
schoolpleinkaarten waarop allerlei spellen staan (te koop of zelf te maken),
spellen die tijdens de gymles zijn geleerd en die de kinderen buiten voort kunnen zetten.

Regels en verantwoordelijkheden

Schoolpleinregels. Het moet duidelijk zijn voor de kinderen welke gedragsregels gelden op het schoolplein. Dit kan een aanvulling zijn op de bestaande gedragsregels. Deze dienen concreet en eenduidig geformuleerd te zijn. Daarnaast moet helder zijn wat de consequentie is, wanneer een regel wordt overtreden. Hierbij is het belangrijk dat de sancties consequent worden toegepast. Zo weten kinderen waar ze aan toe zijn en reageert elke pleinwacht op dezelfde manier. Pesten komt op het schoolplein regelmatig voor. Het is daarom van belang een koppeling te maken tussen de schoolpleinregels en het antipestprotocol. Pleinwachten behandelen incidenten volgens dit protocol.

Geef kinderen verantwoordelijkheden. Een effectieve manier om de sociale veiligheid op het schoolplein te vergroten, is door oudere kinderen verantwoordelijkheden te geven. Dit kan op verschillende manieren. Ze kunnen bijvoorbeeld het spelmateriaal beheren of het spel van jongere kinderen begeleiden in samenwerking met de pleinwacht. Ook een goede manier om kinderen verantwoordelijkheden te geven is leerlingbemiddeling in de pauze. Hierbij treden kinderen op als bemiddelaar in conflicten tussen kinderen. Er worden specifieke methoden gehanteerd om de partijen tot een eigen oplossing te laten komen.

Voorbeeld schoolpleinregels

Wij zijn een kwartier voordat de school begint welkom op het schoolplein.
Elk spel heeft een eigen plek op het schoolplein.
We blijven op het deel van het schoolplein dat hoort bij onze groep.
We mogen allemaal meespelen.
We noemen elkaar bij de voornaam.
Als iemand wordt gepest, melden we dit aan de pleinwacht.
We raken elkaar niet aan als de ander dit niet wil.
We stoppen bij ‘Nee, niet doen’.

Structurele aanpak

Om het schoolplein en het klimaat op het schoolplein te veranderen kan een schoolpleincommissie worden ingesteld. Deze commissie maakt bespreekbaar hoe het nu gaat op het schoolplein, kan gewenste veranderingen in kaart brengen en dit proces in gang zetten. Het instellen van een school-pleincommissie zorgt ervoor dat de sociale veiligheid op het schoolplein structureel onder de aandacht blijft.