Wat werkt tegen pesten op de basisschool?

De anti-pestprogramma’s KiVa, Alles Kidzzz, Prima en Taakspel helpen om binnen een jaar aspecten van pesten of gedragsproblemen in de klas te verminderen. De Kanjertraining heeft geen aantoonbaar effect op pesten in het algemeen. Als ze wordt gegeven door professionele trainers, kan de Kanjertraining wel effect hebben in klassen met veel conflicten.

Een brede onderzoeksgroep heeft dat vastgesteld in de grootschalige studie Wat werk tegen pesten? Leider van dit onderzoek naar de effectiviteit van anti-pestprogramma’s op de basisschool is de Utrechtse hoogleraar Bram Orobio de Castro.

Pesten komt vaker voor dan gedacht

In het onderzoek is aan ruim 8.000 leerlingen zélf gevraagd naar hun ervaringen met pesten en gepest worden. Daartoe vulden zij de monitor Veilig op School meerdere keren anoniem in op de computer.

Het bleek dat pestgedrag veel vaker voorkomt dan leerlingen aan leraren en ouders vertellen. Ongeveer 1 op de 14 kinderen wordt meerdere keren per week gepest. Een derde van hen vertelt dit aan niemand, terwijl bijna 80 procent van deze kinderen al meerdere jaren wordt gepest.

Leerlingen verplicht bevragen over pesten

Er zijn grote verschillen tussen scholen en klassen, wat betreft het vóórkomen van pestgedrag. In 7,4 procent van de onderzochte klassen werd niemand regelmatig gepest. In 15,6 procent van de klassen werd meer dan een kwart van de leerlingen regelmatig gepest.

Omdat niet op alle scholen pesten een probleem is, vindt projectleider Orobio de Castro het geen goed idee om scholen te verplichten een anti-pestprogramma te volgen. Wel bepleit hij een verplichting voor scholen om hun leerlingen regelmatig te bevragen over pesten.

Tien anti-pestprogramma’s onderzocht

De wetenschappers onderzochten tien anti-pestprogramma’s. Van die tien bleken er twee, Prima en (voor de jongste kinderen op de basisschool) Taakspel, binnen een jaar te leiden tot enige vermindering van het pestgedrag. Van het programma KiVawas dat al in een eerdere studie vastgesteld. Deze drie richten zich op de hele klas. Ook Alles Kidzzz, dat zich juist richt op individuele kinderen met ernstige gedragsproblemen, bleek goed te werken.

Dat de Kanjertraining leidt tot minder pesten konden de onderzoekers niet vaststellen. Wel kan de training een positieve bijdrage hebben in klassen met veel conflicten. Voorwaarde is dat professionele trainers de training geven.

Andere onderzochte anti-pestprogramma’s:

Programma Alternatieve Denkstrategieën (PAD)
School Wide Positive Behavior Support (SW PBS)
Omgaan met elkaar
Plezier op School
Sta Sterk op School
Zippy’s Vrienden

Bij de eerste twee konden de onderzoekers binnen een jaar geen positieve effecten vaststellen. Bij de andere vier konden de effecten niet goed worden onderzocht, vooral door onvoldoende deelname van scholen.

Scholen voeren anti-pestprogramma’s niet altijd goed uit

Dat bepaalde programma’s niet werken kan komen omdat gekeken is naar de effecten na een jaar; het is mogelijk dat programma’s meer tijd nodig hebben. Ook bleek de onderzoekers dat scholen het gekozen programma lang niet altijd goed of volledig uitvoeren. Ook dat kan van invloed zijn op de resultaten.

Voor het voortgezet en het speciaal onderwijs bestaan nog geen effectieve anti-pestprogramma’s.

Meer informatie

B. Orobio de Castro et al. (2018). Wat werkt tegen pesten? Effectiviteit van kansrijke programma’s tegen pesten in de Nederlandse onderwijspraktijk. Utrecht: Universiteit Utrecht.
Lees meer over wat werkt tegen pesten op de website van de Universiteit Utrecht.
Lees meer over anti-pestprogramma’s op de website van het Nederlands Jeugd Instituut (NJI).

Bron Leraar 24