Kenniscentrum Pesten voor Schoolleiders

084-8340086

Schoolleider & MT | Voor Scholen

Hoe wordt pesten op school aangepakt?Stop Pesten Nu cartoon copyright

Scholen willen een veilig leerklimaat en ze willen incidenten voorkomen. Zoals ongepast gedrag, intimidatie, pesten, diefstal en agressie. Daarom investeren ze in een goede vertrouwensband, prettig klimaat en heldere regels over hoe je met elkaar omgaat. Maar ook door ongepast gedrag op tijd te zien en gericht op te treden. Scholen zijn zelf verantwoordelijk voor de veiligheid op school. Ze beslissen hoe zij:

  • het veiligheidsbeleid vormgeven;
  • welke maatregelen zij nemen om de veiligheid te verbeteren;
  • pesten tegengaan;
  • hun personeel trainen bijvoorbeeld tegen agressie en geweld.

 

Pesten aanpakken is een complex probleem - Ministerie van OCW 

Pesten is een complex en universeel probleem (Swearer, e.a., 2010). Op de basisschool is circa 10% van de leerlingen er slachtoffer van. Pesten heeft tal van negatieve consequenties (Salmivalli & Peets, 2009). Slachtoffers kunnen last hebben van psychische klachten, zoals gevoelens van eenzaamheid, gebrek aan zelfwaardering, geen vertrouwen hebben in anderen of depressiviteit. Niet alleen slachtoffers ondervinden (soms blijvende) problemen, ook pesters lopen het risico in hun ontwikkeling slechter af te zijn.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap video: Wat doe jij? Waarom is pesten aanpakken zo complex.

Pesten aanpakken is complex video

Bekijk bovenstaande video door op de afbeelding te klikken of op deze link waar Sander Dekker laat zien welke partijen allemaal nodig zijn om pesten aan te pakken.

 

Als schooldirectie heb je met twee soorten aanpak van pesten te maken

  1. voor je leerlingen
  2. voor je eigen medewerkers (*)

​(*) Pesten op de werkvloer, geweld en ander ongewenst gedrag is ook een groot probleem onder leerkrachten. 

Leraren ervaren een van de hoogste niveaus van pesten op het werk - nieuw ABC-onderzoek

 

Cijfers over Pesten op het Werk - Onderwijs

  • Uit de meest recente cijfers over pesten op de werkvloer (2018 - CBS, TNO) blijkt dat meer dan dan 17% van de docenten gepest wordt op het werk.

Cijfers Pesten beroepsgroep Docenten - Bronnen CBS en TNO

Leerkrachten basisscholen last van lichamelijk geweld

  • Uit de meest recente cijfers lichamelijke geweld (2018 - CBS, TNO) blijkt dat meer dan 14,5% van de leerkrachten basisonderwijs hiermee wordt geconfronteerd.

Beroepsgroepen Lichamelijk geweld - Scholen - TNO & CBS

Docenten die ongewenst gedrag ervaren door leidinggevenden of collega's

  • Uit de meest recente cijfers ongewenst gedrag door leidinggevenden of collega's (2018 - CBS, TNO) blijkt dat 22,9% van de docenten hiermee wordt geconfronteerd.

Docenten die ongewenst gedrag ervaren door leidinggevenden of collega's

Pesten op het werk binnen het Onderwijs

Pesten op het werk kan op verschillende manieren: kleinerende opmerkingen, constante kritiek, intimidatie, flauwe grappen en roddelen. Maar ook fysiek geweld en isolatie van werknemers. Pesten gebeurt verbaal, non-verbaal en fysiek, openlijk en verborgen. Pesten valt onder de zogenoemde psychosociale arbeidsbelasting. Pesten kan leiden tot stress en ziekteverzuim en uiteindelijk tot langdurige uitval en mogelijk zelfs arbeidsongeschiktheid. Werknemers die worden gepest op het werk raken gedemotiveerd. Als zij uitvallen, is de stap terug naar werk extra moeilijk. Voor de werknemer is dat een hele vervelende situatie. En het kost u als werkgever veel geld. Ook hier hebben wij alle informatie bij elkaar gebracht om hier zelf mee aan de slag te kunnen gaan of te checken of de puntjes al op alle 'i's' staan. Lees alles over Pesten op het Werk of navigeer snel naar de informatie, tools, adviezen, beleid en tips per functionaris:  

  1. Directie en bestuurders
  2. HRM
  3. MT en Leidinggevenden 
  4. Medewerkers 
  5. Ondernemersraden 
  6. Vertrouwenspersonen

 

Psycho-sociale arbeidsbelasting docenten

  • Uit de meest recente cijfers psycho-sociale arbeidsbelasting (PSA) werknemers (2018 - CBS, TNO) blijkt:
    • Slachtoffers van pesten op het werk - Door klanten blijkt dat 8,7% van de docenten hiermee wordt geconfronteerd.
    • Slachtoffers pesten op het werk - Door leidinggevenden of collega's blijkt dat 5,5% van de docenten hiermee wordt geconfronteerd.

PSA onderwijs

Cijfers Pesten op het Werk, cijfers TNO

  • Op het Werk jaarlijks 500.000 werknemers slachtoffer van pesten op de werkvloer 1:8 (TNO)
  • Pesters & meelopers kosten werkgevers veel geld, leed & schade
  • 4 miljoen extra verzuimdagen p.j., totaal geschatte kosten 2,3 miljard euro
  • 900 miljoen p.j., 2,2 miljard euro p.j. psychosociale arbeidsbelasting (zoals loonkosten)
  • maatschappelijke kosten: ziekte, verzuimbegeleiding, hoger personeelsverloop, imagoschade

 

Scholen zijn wettelijk verplicht om pesten tegen te gaan. De school moet een anti-pestbeleid opstellen en uitvoeren en een pestcoördinator aanstellen. De Inspectie van het Onderwijs houdt hierop toezicht. Leerkrachten hebben een belangrijke taak in het voorkomen, signaleren en aanpakken van pesten. 

Wet Veiligheid op school

De wet tot wijziging van onderwijswetten regelt dat scholen zich inspannen om pesten tegen te gaan en de sociale veiligheid op school verbeteren. De wet geldt voor het basisonderwijs (bo), speciaal onderwijs (so) en  voortgezet onderwijs (vo). In de wet staat verder dat scholen:

  • een sociaal veiligheidsbeleid moeten uitvoeren;
  • 2 taken binnen het onderwijsteam moeten beleggen. 
    • Er moet een aanspreekpunt zijn waar leerlingen en ouders pesten kunnen melden. 
    • Ook moet iemand het pestbeleid op school regelen. Dit kan dezelfde persoon zijn, maar dat hoeft niet. 
  • de beleving van veiligheid, de aantasting van die veiligheid en het welzijn van hun leerlingen moeten meten. 

Zo is er altijd een actueel en representatief beeld van de situatie waar de school naar kan handelen. ​

In deze korte animatie leggen wij uit wat de 'Wet veiligheid op school' betekent. Wat moet je als school(bestuur) nou eigenlijk doen om ervoor te zorgen dat er een prettig school- en leerklimaat is, waarbinnen leerlingen zich veilig en gezien voelen?

Meer informatie staat in de brochure Zorgplicht sociale veiligheid leerlingen op school.

​Beleid op school

Scholen voor primair en voortgezet onderwijs zijn verplicht een veiligheidsplan op te stellen. Een pestprotocol kan een onderdeel van dit plan zijn maar dat is niet verplicht. De school moet vermelden:

  • hoe de school pestgedrag signaleert;
  • welke afspraken er zijn om pesten te voorkomen en aan te pakken;
  • wie de vertrouwenspersoon is;
  • wie het aanspreekpunt pesten is;
  • hoe de klachtenregeling werkt;’
  • waar de onafhankelijke klachtencommissie is te vinden.

 

Tips voor verbeteren toezicht

  • Zorg dat de leerkracht als 1e op het plein is en daaarna pas de kinderen. Regel ook welke collega dan koffie of thee naar het schoolplein brengt.
  • Zorg dat bij binnenkomst van de school & klas dat de leerkracht goed zicht heeft op de gangen en kapstokken.
  • Inventariseer met een collega's en met de leerlingen waar pesten op jouw school het meeste kan gebeuren zonder dat jullie dit zien.
    •  Vraag aan leerlingen: "Zijn er plekken binnen onze school waar gepest wordt, maar waar wiji dit niet kunnen zien.". Je krijgt zo meerdere antwoorden.

 

Pesten is een groepsproces 

  • Je hebt een groep nodig om te pesten
  • Pesten is een probleem van de groep
  • Je hebt de groep nodig om het op te lossen
  • Het zijn de normen in de groep en gerelateerde groepsprocessen die bepalen of leerlingen met risicofactoren worden in- of buitengesloten, of de kans krijgen om te pesten.

 

Pesten en de groep

  • Bijna alle leerlingen keuren pesten af; toch zijn er veel die meedoen of die niets zeggen
  • Van belang dat alle leerlingen leren inzien dat zijzelf invloed kunnen hebben op het pesten
  • Ombuigengroepsnorm:“We willen dat pesten stopt”

 

Feiten & Cijfers | Pesten & Online Pesten

Onderwijs

Wist jij dat ... Pesten in 10 seconden stopt (in 57% van de gevallen) als de PEER pressure group (omstanders/leeftijdsgenoten) ingrijpt​!

  • Basisschool (PO): 1 op de 10 kinderen, 2 tot 3 kinderen per schoolklas blijkt uit onderzoek van het CBS → zie onderzoek PO
     
  • Voortgezet Onderwijs (VO): 1 op de 20 jongeren, 1 tot 2 leerlingen per schoolklas blijkt uit onderzoek van het CBS→ zie onderzoek VO 
     
  • MBO-sector: Cijfers Monitor Sociale Veiligheid → zie onderzoek  in de MBO-sector
     
  • Hogescholen en Universiteiten: ca 7% van de studenten wordt gepest → Pesten binnen Hogescholen en Universiteiten
     
  •  LHBTIQ+: Het percentage lesbische, homoseksuele en biseksuele leerlingen dat wekelijks, of zelfs dagelijks door leeftijdsgenoten wordt gepest, is twee keer hoger dan het percentage heteroseksuele leerlingen dat te maken krijgt met pesterijen.  Cijfers Pesten LHBTIQ+

 

"Uiteindelijk zullen we ons niet de woorden van onze vijanden herinneren, maar het zwijgen van onze vrienden”

- Martin Luther King -

 

Veiligheidsplan

Scholen moeten een veiligheidsplan hebben. Hieronder valt soms ook een pestprotocol. In een veiligheidsplan staat bijvoorbeeld het verbod op wapens en drugs op school. Ook staat erin hoe scholen dit controleren. In een pestprotocol staat wat de school onder pesten verstaat. En hoe de school pesten probeert te voorkomen. In het veiligheidsplan staat ook hoe een school omgaat met een incident en of zij bijvoorbeeld hulp vraagt aan de politie of bureau Jeugdzorg. En wanneer een school aangifte zal doen.

Tip: zie 'Werken met het Digitaal Veiligheidsplan, en kunt u zich intuïtief laten leiden door de tool en met de handleiding.

 

Beleid op school

Scholen voor primair en voortgezet onderwijs zijn verplicht een veiligheidsplan op te stellen. Een pestprotocol kan een onderdeel van dit plan zijn maar dat is niet verplicht. De school moet vermelden:

  • hoe de school pestgedrag signaleert;
  • welke afspraken er zijn om pesten te voorkomen en aan te pakken;
  • wie de vertrouwenspersoon is;
  • wie het aanspreekpunt pesten is;
  • hoe de klachtenregeling werkt;’
  • waar de onafhankelijke klachtencommissie is te vinden.

Ouders kunnen deze gegevens vinden in de schoolgids en/of op de website van de school. Uiteraard kunnen ouders dit ook opvragen bij het schoolbestuur.

 

Verklaring Omtrent het Gedrag voor onderwijspersoneel

Scholen vragen aan nieuw onderwijspersoneel een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). Hieruit blijkt of er hindernissen zijn om in de nieuwe functie aan de slag te gaan. De VOG blijft 6 maanden geldig. Tijdelijke werknemers kunnen de VOG vaker gebruiken.

 

Toezicht op veiligheidsbeleid bij scholen

De Inspectie van het Onderwijs controleert of scholen maatregelen nemen voor een veilige omgeving. Het gaat dan om een veilige omgeving voor leerlingen en studenten en het personeel. De inspectie let er vooral op of scholen de sociale veiligheid van hun leerlingen monitoren. Ook controleert de inspectie of er op scholen een vast aanspreekpunt voor pesten is.

 

Toezicht op monitoring sociale veiligheid

Scholen moeten ieder jaar meten of de leerlingen zich veilig voelen op school. De Inspectie van het Onderwijs controleert dit. Scholen kiezen zelf hoe zij meten, als zij maar aan de wettelijke eisen voldoen. Als het nodig is, moet de school het veiligheidsbeleid aanpassen. Het schoolbestuur is hiervoor verantwoordelijk.

 

Veiligheid onderwijspersoneel

Duidelijke regels helpen bij een veilige werk- en leeromgeving van scholen. Ook onderwijsmedewerkers hebben recht op een veilige en werkplek zonder agressie. Een goed aangiftebeleid kan zorgen dat medewerkers en leerlingen zich veilig voelen. Hierin staat duidelijk waar de grenzen liggen en wat er gebeurt als iemand deze overschrijdt.  

 

Veilig leren en werken in het mbo en het hoger onderwijs

Mbo-scholen, hogescholen en universiteiten moeten zorgen voor een veilige leer- en werkomgeving voor hun studenten en hun personeel. Ze moeten daarom risico’s voor het gebouw, leerlingen en studies goed in beeld brengen. Het hoger onderwijs heeft bijvoorbeeld te maken met risico’s zoals cybercrime, hacken, misbruik persoonsgegevens en spionage. Maar ook met zorgwekkend gedrag van studenten of onbetrouwbaar gedrag van personeel.

Het Platform Integrale Veiligheid Hoger Onderwijs en het Netwerk Integrale Veiligheid van de MBO Raad helpen scholen bij het bieden van een veilige leer- en werkomgeving.

 

Meldpunt Veilige Les

Leren moet altijd veilig zijn. Binnen én buiten de school. Krijg je buiten school  te maken met een lesgever die antidemocratisch te werk gaat? Bijvoorbeeld omdat hij of zij je verbiedt om te gaan stemmen of blijft zeggen dat man en vrouw niet gelijkwaardig zijn? Dan kun je dat melden bij veiligeles@minocw.nl. Je hoeft geen eigen persoonsgegevens op te geven. Het ministerie van OCW beoordeelt de melding en neemt zo nodig contact op met de afzender.

Scholen willen een veilig leerklimaat en ze willen incidenten voorkomen. Zoals ongepast gedrag, intimidatie, pesten, diefstal en agressie. Daarom investeren ze in een goede vertrouwensband, prettig klimaat en heldere regels over hoe je met elkaar omgaat. Maar ook door ongepast gedrag op tijd te zien en gericht op te treden.Hoe wordt pesten op school aangepakt? Lees meer Wet veiligheid op school.

 

Deze acties hebben een positief effect bij het aanpakken van pesten binnen de school

► Organiseer voorlichtingsavonden voor ouders over pesten en online pesten (cyberpesten) en maak de richtlijnen bekend binnen de school voor hulp. 

► Bevorder de samenwerking tussen leerkrachten OP'ers en NOP'ers rond pesten. 

► Werk structureel aan een positieve sfeer op school en bespreek met regelmaat het onderwerp pesten en hoe kinderen voor elkaar kunnen opkomen.

► Check of je veiligheidsplan up-to-date is en dat het hele team daar mee bekend is.

► Plan goed toezicht op de plekken waar het 'druk' is met kinderen en versterk daar het toeziciht:
→ op het schoolplein → pauzes → de gymzaal of de route daarheen → de kapstokken → in de gang enz