De afsplitsers van Labour zijn klaar met het ‘zieke’ klimaat binnen de partij

Britse politiek Zeven Lagerhuisleden van Labour beginnen voor zichzelf. Ze vinden dat partijleider Corbyn de Brexit tot een slecht einde brengt maar ervaren het Labour van nu vooral als „ziekmakend institutioneel racistisch”.

De zeven uit Labour vertrekkende parlementariërs, met vooraan Luciana Berger, in het zaaltje waar zij maandagochtend The Independent Group aankondigden. Foto Daniel Leal-Olivas/AFPM

Met ingehouden woede deelde Luciana Berger in een zaaltje een opdoffer uit aan Labour-leider Jeremy Corbyn. Berger, een joodse politica uit Liverpool, zei dat het „moeilijk, pijnlijk, maar noodzakelijk was” uit de grootste Britse oppositiepartij te stappen. Ze kon niet anders. Berger schaamde zich voor Labour dat in haar ogen „ziekmakend institutioneel racistisch” is.

De acht maanden zwangere Berger weet dat ze de komende dagen na zo’n opmerking wederom antisemitische drek moet trotseren. So be it, straalde ze uit. Labour verlaten is voor Berger een verlossing. „Ik laat een cultuur van pesten, onverdraagzaamheid en intimidatie achter me”, zei ze. „Ik kijk ernaar uit om in de toekomst te dienen met collega’s die elkaar respecteren.”

Na Berger volgden nog zes partijgenoten. Chuka Umunna, Chris Leslie, Angela Smith, Mike Gapes, Gavin Shuker en Ann Coffey stapten eveneens op uit de partij. Numeriek gezien is de schade beperkt voor Corbyn: wat zijn nou zeven collega’s op een fractie van ruim 250 politici en in een partij van meer dan een half miljoen kameraden? Toch is dit een echt crisismoment voor Corbyn.

De splitsing maakt het moeilijker voor Corbyn de Conservatieven aan te pakken op hun zwalkende Brexit-beleid. Iedere keer als Corbyn vanaf nu in het Lagerhuis May aanpakt op het geruzie bij de Tories kan de premier riposteren: de oppositieleider kan niet eens zijn eigen partij bij elkaar houden. Je kan het hoongelach erbij bedenken.

Eigen redenen

De persconferentie was een politieke Murder on the Orient Express. Een voor een, en allemaal met hun eigen redenen, staken de politici in op hun voormalige partijleider. De steun van Corbyn voor de Brexit vinden ze bedrog. Hij zaait verdeeldheid in het land met zijn identiteitspolitiek, sneerde Leslie. „Corbyn en de zijnen staan aan de verkeerde kant van zo veel internationale vraagstukken — van Rusland tot Syrië en Venezuela. Een Labour-regering geleid door Corbyn bedreigt onze nationale veiligheid en onze bondgenootschappen”, zei Gapes. „Iedere vorm van kritiek wordt beantwoord met verwensingen en beschuldigingen van verraad”, aldus Coffey.

Het is opvallend dat Berger de eerste spreker was. Daardoor stond de worsteling binnen de partij met antisemitisme centraal. Vorig jaar herfst durfde Berger alleen op het partijcongres, in haar thuisstad Liverpool, te verschijnen omringd door beveiligers. Later bleek dat de partijtop maanden op de hoogte was van bedreigingen tegen haar, zonder die met Berger of de politie te delen. Pas nadat de zaak naar de pers lekte, stelde de partij een onderzoek in. In een van de bedreigingen werd Berger „een zionistische extremist” genoemd, die „een goed pak slaag” verdient.

De Britse Lagerhuisleden Ann Coffey, Angela Smith, Chris Leslie, Chuka Umunna, Gavin Shuker en Luciana Berger nadat zij in een persconferentie hebben aangekondigd dat zij de Labour-partij verlaten en verder gaan als The Independent Group.Foto Simon Dawson/Reuters

Breuken komen niet vaak voor in de grote Britse partijen, die brede kerken horen te zijn waar verschillende stromingen zeker ruziën, maar zich wel thuisvoelen. De vorige afscheiding bij Labour was in 1981, toen de gang of four het beleid van leider Michael Foot te links vond en de Social Democratic Party oprichtte. Toen werd Labour naar de linkerflank van het politieke spectrum getrokken door de invloed van de trotskistische beweging Militant. Labour had zestien jaar, tot de verkiezingswinst van Tony Blair in 1997, nodig om die breuk en ruzie te boven te komen. Nu zijn het de veertigduizend overwegend jonge leden van Momentum die van binnenuit de koers van Labour beïnvloeden. Zij dienen als de poortwachters die Corbyn in het zadel houden.

Momentum-leden dragen bij aan de paradox: Labour bloeit als ledenpartij en denkt op partijbijeenkomsten veel meer dan de vergrijzende en krimpende Conservatieve Partij na over hoe het Verenigd Koninkrijk er na de Brexit uit moet zien. Maar dat zorgt er ook voor dat de sfeer hard is en echt elan ontbreekt.

Op bijeenkomsten van Momentum worden paneldiscussies belegd over wat voor beleid Labour moet voeren in ‘de eerste honderd dagen aan de macht’, of alle Britse robots in de toekomst genationaliseerd moeten worden en hoe de gig economy – de flexibilisering van de arbeidsmarkt – aangepakt moet worden.

Nog geen electorale bedreiging

Maar de ruzies die Momentum ontketent zorgen er juist voor dat die macht vooralsnog onbereikbaar lijkt. In de meeste peilingen ligt de oppositiepartij achter op de Tories. Het is Momentum dat bij lokale afdelingen ruziet met centristische Lagerhuisleden en dreigt hen af te zetten als volksvertegenwoordigers. „Call off the dogs”, riep Chuka Umunna vorig jaar woest tegen Corbyn na weer zo’n akkefietje.

Corbyn kwam maandag met een korte verklaring. Hij zei het vertrek van de zeven te betreuren. Electoraal is The Independent Group geen bedreiging voor Corbyn. Zij hebben geen partij-apparaat met diepe zakken om hen te steunen. John McDonnell, de tweede man onder Corbyn bij Labour, daagde de zeven dan ook uit: ga tussentijdse verkiezingen aan om op eigen kracht je Lagerhuiszetel te veroveren.

Als de nieuwe centrum-partij de komende tijd benen krijgt, kan dat veranderen. Het is mogelijk dat andere onafhankelijke Lagerhuisleden zich aansluiten. Er wordt gespeculeerd dat Conservatieven die tegen de Brexit zijn, zoals Anna Soubry en Sarah Wollaston, ook oren hebben naar een rol bij een nieuwe centrum-partij.

De zeven flirtten in hun persconferentie nadrukkelijk. Ze zeiden dat het tijd was voor een nieuwe soort politiek, voor een wezenlijk alternatief voor Britse kiezers. Een overstap naar een nieuwe partij kan aantrekkelijk zijn voor Tories die vrezen dat hun partij verder naar rechts opschuift onder invloed van Brexiteers als Jacob Rees-Mogg en Steve Baker.

Het is onduidelijk hoe de afsplitsing het verdere verloop van de Brexit beïnvloedt. De zeven hadden waarschijnlijk hoe dan ook tegen de Brexit-deal van May gestemd. Ze zullen voorstander zijn van plannen van Lagerhuisleden Yvette Cooper (Labour) en Nick Boles (Conservatieven) om de Brexit uit te stellen.

Dat is wat Britse politici al langer zeggen: de Brexit is te groot en te dominant om aan te pakken via de traditionele partijstructuren. Er wordt in allerlei onorthodoxe samenstelling in het Lagerhuis samengewerkt om de Brexit te beïnvloeden. Linkse Brexiteers bij Labour spannen samen met vrije marktdenkers bij de Tories om een harde Brexit te regelen. En nu lonken de centristen bij Labour naar gelijkgestemden bij de Conservatieven. Wie met iets meer afstand kijkt, constateert dat de Brexit ervoor zorgt dat de traditionele Britse politieke ordening piept en kraakt.

Bron NRC