De banaliteit van het pesten

De wortels van het ressentiment en het kwaad lijken soms zo onschuldig en zo banaal, zo alledaags dat het moeilijk te geloven is dat daaruit zoveel onheil opschieten kan. Meer nog dan Burke heeft Hannah Arendt dit gegeven op scherpe wijze geanalyseerd, doordat zij het gruwelijkste kwaad denkbaar koppelde aan de alledaagse indruk die mensen als Adolf Eichmann opriepen. Ze sprak van de banaliteit van het kwaad. De banaliteit die ontspoort, waardoor heel gewone mensen elkaar soms vreselijke dingen aandoen, zonder moreel motief, zonder verantwoorde aanleiding, zonder rechtvaardiging. Wat is daarvan de voedingsbodem?

De voedingsbodem van het kwaad is niet zozeer de kwaadaardigheid zelf, als wel de tamme stompzinnigheid. Daaraan hebben al die pestkoppen en toeschouwers zich bezondigd. Met Oscar Wilde kunnen we daardoor inderdaad alleen maar concluderen dat zulk een stompzinnigheid en dwaasheid moreel verwerpelijk zijn. There is no sin except stupidity, zei de Ierse dandy immers. Zo worden we ook weer herinnerd aan de morele betekenis van Immanuel Kants adagium: Habe Mut, dich deines eigenen Verstandes zu bedienen! Want wie zelf zijn verstand gebruikt of luistert naar de rede van zijn hart, zal misschien dat ene individu worden dat zijn stem verheft.

Pesten is uiteraard geen banaliteit, hoe alledaags de pestkoppen ook mogen lijken. Het dreigt levens te verpesten. De man die jarenlang in Henegouwen getreiterd werd, hield er een spraakgebrek aan over. Een andere gepeste collega schieten nog altijd de ogen vol als hij erover vertellen moet. En tien jaar geleden pleegde een eenentwintigjarige postbode nog zelfmoord na aanhoudende pesterijen. Waar was toen dat individu dat zijn hart volgt en zijn verstand laat spreken? Zo iemand is elke dag nodig, altijd en overal, want steeds gaan de pesterijen door. Dat was toen zo, in 2000. En zo is het ook nu weer, in 2010. Dat ene individu dat neen zegt en opstaat en daarmee een kleine heldendaad stelt. Want net zoals het kwade is ook het goede soms een heel banale aangelegenheid van de allergrootste betekenis.

Lees verder of download het artikel