Pestende tachtigplussers bizar? Welnéé, het is hartstikke logisch!

Deskundige Jacobien Erbrink kijkt er niet van op, van pestgedrag in het verzorgingshuis. Ouderdom kan frustraties brengen. Maar dan hoef je anderen het leven toch niet zuur te maken? ‘Túúrlijk wel, dat is een héél goeie reden’.

Schoolkinderen doen het, collega’s doen het, buren doen het en zelfs tachtigplussers, grijs en wijs, doen het. Elkaar pesten. Toen het BD vorig jaar schreef over ouderen die hun medebewoners treiteren in het verzorgingshuis bracht dat een schok teweeg. Want dat gelóóf je toch niet? Maar voor Jacobien Erbrink, specialist ouderengeneeskunde en kaderarts psychogeriatrie in Den Bosch, is het simpel: pesten gebeurt overal waar groepen mensen op elkaars lip zitten. Dus ook in het verzorgingshuis.

Maar waaróm in vredesnaam? Jacobien Erbrink: ,,Als ouderen pesten komt dat vaak door meerdere factoren tegelijk. Ze zitten in een situatie waarvoor ze niet zelf hebben gekozen, met mensen om hen heen die weinig voor hen betekenen.” Soms zelfs mensen om wie ze vroeger in hun dorp met een grote boog heen liepen. Ze zijn aan het eind van hun leven, er ligt niet zoveel meer in het verschiet. En door hun eigen fysieke klachten of tanende vermogens raken ze wel eens geïrriteerd. ,,Je ziet bij ouderen ook onverschilligheid; ja, misschien was ik zojuist niet aardig voor die mevrouw, maar wat kan mij dat nou schelen.”

1 op de 5 ouderen wordt gepest
Tachtigplussers die medebewoners pesten in het verzorgingshuis, ze bestáán. BD schreef er vorige zomer over nadat we een paar dagen rondkeken in woonzorgcentrum De Ruwaard in Oss, een instelling van BrabantZorg.
Het artikel bracht een schok teweeg. Want dat gelóóf je toch niet, ouderen hebben toch zeker wel zoveel verstand dat ze zich niet schuldig maken aan zulk kinderachtig gedrag? Maar juist in het verzorgingshuis gebeurt het meer dan elders; 1 op de 5 ouderen tegen 1 op de 10 kinderen is slachtoffer. Was het pesten in De Ruwaard heftiger dan in andere woonoorden? Welnéé, maar het personeel had wel de buik vol van het gejen en gesar en wilde maatregelen. Hoog tijd om terug te gaan, want hoe gaat het nu in het huis? Verder spraken we met deskundige Jacobien Erbrink en geestelijk verzorger Alice Bremmer over pestgedrag onder ouderen. Is het eigenlijk wel op te lossen en hóe dan?

Loont het nog wel de moeite?

Ouderen sluiten minder makkelijk nieuwe vriendschappen. Ze weten op hogere leeftijd niet meer wat het hen nog zal brengen want in het tehuis is de dood een regelmatige gast. Dus, loont het nog wel de moeite allemaal? ,,Dat maakt dat ze vaker voor zichzelf kiezen. En ja zeg, mág dat aan het eind van je leven, mag je dan zelf uitmaken wat je doet, hoe en vooral ook met wie?”
Dus: je bent niet gelukkig, gefrustreerd door ongemakken, door het verlies van zelfstandigheid en toekomstperspectief. En dat is dan een reden om anderen het leven zuur te maken? Erbrink veert op: ,,Waarom níet? Dat is een héél goede reden.” \

Ze wil het getreiter beslist niet goedpraten, maar ze kan het wel verklaren. Wie zich benadeeld voelt, niet begrepen, niet gezien, niet veilig, kan zich gaan afreageren. Tot pesten aan toe. Het is een enorme opdracht om gelukkig te zijn als de ouderdom gebreken brengt. Dan heb je echt wel genoeg aan je eigen ellende, en dan zit je tafelgenoot naast je met zijn eten te knoeien. Of er zit er een voortdurend te huilen, en je hebt werkelijk geen idee waarom want er komt geen zinnig woord uit. ,,Nou, dan ben je er wel een keer klaar mee, hoor.” Logisch toch, zegt Erbrink. ,,Maar die logica mis ik in de strenge houding ten opzichte van pesters. Ik mis de empathie.”

Vruchtbare grond voor narigheid

Groepsdynamiek speelt ook een grote rol. ,,Normaal zet een groep zich met leiders en volgers. Maar in een verzorgingshuis wijzigt de groep voortdurend van samenstelling en raakt zo uit balans. Dat is vruchtbare grond voor narigheid.” En daar komt dan nog bij dat een al ouder brein kwetsbaarder is. Jacobien Erbrink: ,,Met name het voorste deel van de hersenen is gevoelig voor veroudering. Initiatief nemen of handelingen doelgericht uitvoeren, meer dingen tegelijk doen of juist de aandacht richten op één taak, het lukt allemaal minder goed.”

Bovendien denken oudere mensen trager. Dan wordt het lastiger om complexe situaties en zinnen te begrijpen, om zelf de juiste woorden te vinden, om een spontaan gesprek te voeren. In een oud hoofd is het allemaal wat minder goed georganiseerd, de rek is een beetje uit het ouderenbrein. Dat geldt bij normale veroudering, bij dementie is het andere koek.

Dit alles heeft invloed op het gedrag van ouderen. ,,Ze moeten een ander wel héél sympathiek vinden om nog te willen investeren in diepgaand contact. Want dat kost energie en daar moeten ze zuinig mee zijn.” Is dit wellicht een oorzaak van pestgedrag onder ouderen? Dat denkt Erbrink niet zozeer. ,,Daarvoor spelen te veel andere factoren een rol; hoe het leven is verlopen en de eigen persoonlijkheid van mensen.”

Hoe lossen we het op?

Oké, en hoe lossen we het op, dat getreiter in het tehuis? ,,Door te kijken waar het pestgedrag vandaan komt. Niet alleen slachtoffers, maar ook daders hebben begrip nodig.” Het pestprotocol van het Nationaal Ouderenfonds heeft weliswaar aandacht voor die oorzaken, maar wil ook dat daders stevig worden aangesproken. Uit de groep verwijderd desnoods. ,,Ik denk dan: wat wil je daar nou mee bereiken? Zorg er voor dat álle bewoners zich thuis voelen. En hou verveling buiten de deur.”

Mensen afleiden van ergernissen

Maar hoe doe je dat als er ook mensen bij zijn die dementeren of door afasie vastlopen in de woordenbrij in hun hoofd? ,,Dat kan op veel manieren. Bijvoorbeeld door iets te zoeken wat hen bindt. Een wandeling, een spel, een uitje. Iets dóen in plaats van praten. Je kunt pesters ook een rol geven; zou je het leuk vinden om nieuwkomers wegwijs te maken? Geef bewoners een gezamenlijk doel, wat eten we vanavond? En maak het dan samen klaar. Dat leidt af van ergernissen en zorgt voor een positiever contact.”

Pesten is vaak een manier om je staande te houden in de groep. Hoe minder dat nodig is, hoe minder er gepest zal worden. ,,En ja, als twee mensen elkaar écht niet mogen, kan het beter zijn om ze zoveel mogelijk langs elkaar heen te laten leven.”

Bron BD

Doelgroep:

Bejaarden